Γιατί «παγιδεύτηκαν» οι μικροί θεατρικοί χώροι

πηγή φωτό

Του Χρήστου Σύλλα  

Ένας μεταξικός νόμος του 1937, μια «σκιώδης» για ορισμένους καταγγελία από το Σωματείο Ελλήνων Τεχνικών Θεάτρου, πρωτοφανής ενεργοποίηση του δήμου της Αθήνας και παραλίγο λουκέτο σε δεκάδες θεατρικούς χώρους. Προς το παρόν, με ομόφωνο ψήφισμά του, ο δήμος αποφάσισε τη μετάθεση της σφράγισης των θεάτρων χωρίς άδεια και των συναφών σκηνών για ένα τρίμηνο, καθώς και την παράλληλη συγκρότηση επιτροπής η οποία θα κάνει προτάσεις για αναθεώρηση του νομικού πλαισίου· η νεοσύστατη ένωση χώρων πολιτισμού Αθήνας (ΕΧΠΑ) έχει, μεταξύ άλλων, αναλάβει τη συγκεκριμένη δουλειά.

Ωστόσο, οι μέρες αναστάτωσης που προηγήθηκαν του ψηφίσματος του δήμου αποτυπώνουν ένα ενδιαφέρον ψηφιδωτό σχετικά με την θεατρική πιάτσα. Ιδιοκτησιακά συμφέροντα, συντεχνιακές επιδιώξεις και πολιτικάντικες συμπεριφορές στο γνώριμο πια φόντο μιας πόλης, διαλυμένης ψυχολογικά, υλικά και αισθητικά· που έχει όμως τις στιγμές της.

«Τι ωραία, είμαστε κι εμείς εδώ να διαδηλώσουμε υπέρ των μικρών χώρων», λέει ειρωνικά  η ηθοποιός Φανή Απ., «σπάζοντας» την ομοιογενή ατμόσφαιρα έξω από το δημαρχείο, την ημέρα του σχετικού δημοτικού συμβουλίου. «Εντάξει, είμαστε υπέρ του να μην σφραγίσουν τους μικρούς χώρους γιατί νέα παιδιά όπως εμείς, νέες θεατρικές ομάδες, βρίσκουν κάποια διέξοδο εκεί. Ωστόσο, μας ενοχλεί πως στην ‘αναστάτωση’ των τελευταίων ημερών λείπουν κομμάτια μιας μεγαλύτερης συζήτησης: οι περισσότεροι δεν έχουμε χρήματα και συνήθως αναγκαζόμαστε σε συμφωνίες όπου υποχρεωνόμαστε να πληρώνουμε στους χώρους κάποια ποσά ως πλαφόν· χρήματα που αφορούν το ‘νοίκι’ κατά τη διάρκεια προετοιμασίας μιας παράστασης (για τις πρόβες) ή χρήματα ανάλογα με την προσέλευση. Πολλές φορές μπαίνουμε και μέσα. Δεν βλέπω κανέναν να μιλάει γι’ αυτό», καταλήγει.

 Η μορφή που παίρνει το θεατρικό τοπίο τα τελευταία χρόνια σχηματοποιείται από μια πληθώρα σκηνών και χώρων (300 σκηνές το 2010-2011) που πειραματίζονται με νέα είδη θεάτρου, φιλοξενούν ομιλίες, σεμινάρια, εκθέσεις ζωγραφικής, γλυπτικής κ.α. Αρκετοί από αυτούς είναι μικροί χώροι, κάτω των 200 θέσεων, και περιλαμβάνουν αρκετή προσωπική δουλειά. Το μοντέλο των μεγαλεπίβολων και «ακριβών» παραγωγών, εκτός από όσους θεατρικούς επιχειρηματίες ή εταιρείες έχουν ακόμη δυνατότητες, φαίνεται να κατεβάζει αυλαία. Η διάρθρωση της θεατρικής αγοράς παρακολουθεί την κρίση με τις δικές τις ιδιορρυθμίες: οι «μεγάλοι» θίασοι βλέπουν τους «μικρούς» αυτούς «πολυχώρους» να αυξάνονται και να τα βγάζουν πέρα· το χαμηλό εισιτήριο σε συνδυασμό με ενδιαφέρουσες και καινοτόμες προσπάθειες θεατρικών ομάδων φαίνεται να προσελκύει κόσμο.
 

Το κύριο επιχείρημα που διαμορφώθηκε από την πλευρά όσων εναντιώθηκαν στο «επείγον» της σφράγισης των χώρων ήταν ακριβώς αυτό: «Κάποιοι θέλουν να νέμονται το θεατρικό κοινό αλλά και τα ενοίκια των θεατρικών ομάδων που ανεβάζουν παραστάσεις. Διαμορφώνεται ένα τοπίο θεατραρχών, κατ’ αντιστοιχία με το μοντέλο των ιδιοκτητών μεγάλων καναλιών», συμφώνησαν αρκετοί στις πρώτες συναντήσεις της ΕΧΠΑ για την αντιμετώπιση της απόφασης σφραγίσματος.  

«Πρόκειται για προσπάθεια φίμωσης», λέει συνεργάτης του δικηγορικού γραφείου «Ζέρβα καισυνεργάτες», εκπρόσωπος του Πολυχώρου Άβατο. «Οι συγκεκριμένοι χώροι διευθύνονται από ανθρώπους που δεν είναι με τη ‘στενή’ έννοια επιχειρηματίες· είναι ερασιτέχνες, ομάδες χώρου που ό,τι κάνουν, το κάνουν με μεράκι. Επίσης, υπάρχει ένα ενδιαφέρον στο ότι αρκετοί από αυτούς βρίσκονται σε συγκεκριμένες περιοχές: στον βοτανικό, το μεταξουργείο, την ακαδημία πλάτωνος…».

«Έχει γίνει θεατρική πιάτσα που ενοχλεί τους ‘μεγάλους’», έλεγαν παραγωγοί και ηθοποιοί τις τελευταίες ημέρες. «Αρκεί να δει κανείς την πρόβλεψη που υπάρχει στο σχέδιο rethink Athens», σχολιάζει με νόημα θεατρικός σκηνοθέτης με τριαντάχρονη παρουσία στον χώρο. Αντιγράφουμε από το σχέδιο: «Η αναβάθμιση της οδού Πανεπιστημίου περιλαμβάνει τη δημιουργία φιλόξενων χώρων κατά μήκος του δρόμου. Η μελέτη εισάγει την ιδέα του θεάτρου των 1.000 δωματίων στα κενά κτήρια όπου οργανώνονται πολιτιστικά δρώμενα και δημιουργούνται νέα σημεία ενδιαφέροντος για τη δημιουργία μιας ζωντανής ατμόσφαιρας».

Μια καταγγελία «τρέχει» τον δήμο

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζει όμως η σχετική καταγγελία από το Σωματείο Ελλήνων Τεχνικών Θεάτρου, που είχε αυτές τις ημέρες εκλογές για την ανάδειξη νέου διοικητικού συμβουλίου. Η καταγγελία του σωματείου δεν ήταν μοναδική -είχαν προηγηθεί ανάλογες στο παρελθόν- ωστόσο αυτή τη φορά κοινοποιήθηκε και σε εισαγγελέα, γεγονός που κινητοποίησε άμεσα το αρμόδιο τμήμα του δήμου (Διεύθυνση Εμπορίου και Ανάπτυξης)· σε διαφορετική περίπτωση θα κινούνταν διαδικασίες για παράβαση καθήκοντος. Ο δήμος όφειλε άμεσα να ελέγξει τα θέατρα για το αν έχουν άδεια λειτουργίας και αν τηρούν τις προδιαγραφές που χρειάζονται για την ασφάλεια του κοινού.

Οι έλεγχοι βέβαια και τα χαρτιά σφράγισης που στάλθηκαν σε αρκετούς χώρους αποτύπωσαν ένα σκηνικό, γνώριμο στην ελληνική μεταπολίτευση: οι αδειοδοτήσεις προέρχονταν άλλοτε από τον δήμο Αθηναίων, άλλοτε από το υπουργείο Περιβάλλοντος, άλλοτε από την Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής. Την ίδια ώρα, χαρτιά σφράγισης στάλθηκαν σε χώρους που είχαν πάρει προέγκριση για άδεια λειτουργίας.

Από τη μεριά του το ΣΕΤΘ, δια στόματος του απερχόμενου προέδρου του Δ.Σ. Χρίστου Μούγιου, δήλωσε ότι «δε ζητήσαμε να κλείσει κανένα θέατρο. Ωστόσο, σ’ αυτούς τους χώρους δεν τηρούνται συμβάσεις, την ίδια στιγμή που ορισμένες από αυτές τις σκηνές είναι επικίνδυνες. Δεν έχουμε εκβιάσει ποτέ κανέναν. Για το θέμα ο δήμος ήταν ενήμερος από την εποχή δημαρχίας Κακλαμάνη».

Από την πλευρά τους, αρκετοί εκπρόσωποι των «μικρών χώρων» προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν την κίνηση του σωματείου.  «Μάθαμε ότι αρκετά μέλη του σωματείου δεν ήταν ενήμερα για την απόφαση, ενώ άλλοι έλεγαν ότι ‘άδικα’ μας κατηγορείτε».  Την ίδια στιγμή, αρκετοί παραδέχτηκαν μια άτυπη κόντρα που έχει ξεσπάσει τα τελευταία χρόνια. Αιτία, οι υψηλές χρεώσεις του σωματείου των ηλεκτρολόγων. «Γιατί να μην πάρουμε έναν ηλεκτρολόγο εκτός σωματείου ο οποίος χρεώνει φθηνότερα και ο οποίος ενδεχομένως δεν έχει άλλη δουλειά αυτήν την περίοδο;», σημείωναν αρκετοί.

Όσο για το περιθώριο λειτουργίας που δόθηκε στους χώρους, οι εμπλεκόμενοι ελπίζουν πως αρκεί για να γίνουν οι απαραίτητες προσπάθειες σε νομοπαρασκευαστικό επίπεδο ή σε επίπεδο καταγραφής προβλημάτων και αυτοψιών.  Αν και σε κάποιες φωνές αρέσει η «προοικονομία»:  «Αν η αναβολή είναι δίμηνη ή τρίμηνη μπορεί να γίνει πεδίο εκβιασμών από τις ελεγκτικές υπηρεσίες…».