Ελλάδα: ενας νέος, σκληρότερος νόμος ενάντια στον ρατσισμό;

Αναρτήθηκε από την @IrateGreek. Μετάφρασε από αγγλικά η @KHatzinikolaou

Στις 7 Μαΐου 2013, τα ελληνικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) χαιρέτησαν το νέο αντιρατσιστικό νομοσχέδιο που, όπως αναφέρεται, προετοίμασε το Υπουργείο Δικαιοσύνης και θα κατατεθεί στη Βουλή μετά τις διακοπές του Πάσχα. Σύμφωνα με αναφορές των ΜΜΕ (βλ. για παράδειγμα εδώ, εδώ, εδώ και εδώ), το νέο νομοσχέδιο προτείνει πολύ σκληρότερες ποινές για όλες τις μορφές ρητορικής μίσους, με τις ποινές φυλάκισης να κυμαίνονται από 3 έως 6 χρόνια και χρηματικά πρόστιμα έως €20,000, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις θα εξετάζεται και η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων. Η συζήτηση σχετικά με το προαναφερθέν νομοσχέδιο ξεκίνησε δημόσια, μετά την ανακοίνωση ότι το Κοινοβούλιο θα συζητήσει την άρση της ασυλίας του Βουλευτή της Χρυσής Αυγής Γερμενή, μετά την επίθεση του τελευταίου ενάντια στον Δήμαρχο Αθηναίων Καμίνη την τελευταία εβδομάδα, κατά τη διάρκεια διανομής τροφίμων «μόνο για Έλληνες» που διοργανώθηκε από τη Χρυσή Αυγή.

Τα ΜΜΕ αναφέρουν ότι το νομοσχέδιο στοχεύει στα παρακάτω:

• Όποιος εκ προθέσεως, δημόσια, προφορικά ή μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης ή στο διαδίκτυο ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, προτρέπει ή συμμετέχει σε πράξεις βίας κατά προσώπων ή ομάδων που ορίζονται από τη φυλή, το χρώμα του δέρματος, θρησκείας, εθνοτικής καταγωγής ή σεξουαλικού προσανατολισμού 

• Όποιος αρνείται ή υποβαθμίζει τη σοβαρότητα των εγκλημάτων γενοκτονίας, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τα εγκλήματα πολέμου και του φασισμού και του ναζισμού γενικότερα. 

• Πολιτικοί ηγέτες κομμάτων που επιδίδονται σε τέτοιες πράξεις - σε αυτή την περίπτωση, το νομοσχέδιο προβλέπει στην αναστολή της κρατικής χρηματοδότηση για το πολιτικό κόμμα

• Μέλη του κοινοβουλίου που, μιλώντας μέσα στο κοινοβούλιο, υποκινούν ή απειλούν με πράξεις βίας βασιζόμενοι στη φυλή, το χρώμα του δέρματος ή την εθνικότητα, ή που επαινούν εγκληματίες πολέμου του φασισμού ή του Ναζισμού, χρησιμοποιούν σύμβολα ή χαιρετούν όπως οι τελευταίοι - σε αυτή την περίπτωση, λέγεται ότι το νομοσχέδιο ορίζει ότι η βουλευτική ασυλία αυτών των βουλευτών θα αρθεί αυτομάτως και ότι θα είναι υπόλογοι στο δικαστικό σώμα. Σε περίπτωση που ένας τέτοιος Βουλευτής κριθεί ένοχος, χάνει την έδρα του και του απαγορεύεται να θέσει ξανά υποψηφιότητα μέχρι να ολοκληρωθεί η ποινή του. 

Ο νόμος κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων που ισχύει σήμερα στην Ελλάδα είναι ο νόμος 927/1979. Αναφέρει ότι μια ποινή φυλάκισης μέχρι ενός έτους ή χρηματική ποινή ή και τα δύο θα πρέπει να επιβάλλεται σε όποιον:

• επιδιώκει, μέσα από τα λόγια ή τις πράξεις του, να προκαλέσει διακρίσεις, μίσος ή βία κατά προσώπων ή ομάδων με βάση τη φυλή ή την εθνικότητα, ή

• συμμετέχει σε οργανώσεις που επιδιώκουν να προκαλέσουν οποιαδήποτε μορφή φυλετικής διάκρισης, ή

• προσβάλλει άτομα ή ομάδες με βάση τη φυλή ή την εθνοτική καταγωγή, ή

• εφαρμόζει διακρίσεις στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών βάσει της φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής.

Ο Νόμος 927/1979 υπέστη μεθύστερες τροποποιήσεις για να συμπεριληφθούν οι διακρίσεις για θρησκευτικούς λόγους (1419/1984) και για να καταστεί δυνατή η αυτεπάγγελτη δίωξη αντί να περιορίζεται σε περιπτώσεις όπου το θύμα υποβάλει καταγγελία (2910/2001). Εντωμεταξύ, ο νόμος 3304/2005 ενσωματώθηκε στο ελληνικό νομικό σύστημα σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την ίση μεταχείριση στο χώρο εργασίας, ανεξάρτητα από τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία ή άλλες πεποιθήσεις.

Επιπλέον, το Ελληνικό Σύνταγμα προβλέπει (άρθρο 5 § 2) ότι «Όλοι όσοι είναι παρόντες στο Ελληνικό κράτος απολαμβάνουν απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας, χωρίς καμία διάκριση με βάση την εθνικότητα, τη φυλή,τη γλώσσα και θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις ".

Κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί βέβαια πώς, με τέτοιο αντιρατσιστικό νόμο σε ισχύ, η Ελλάδα επέτρεψε τη σύσταση και την καταγραφή τη Χρυσή Αυγή ως πολιτικό κόμμα με νομική αναγνώριση. Το πρόβλημα είναι ότι η υφιστάμενη νομοθεσία κατά του ρατσισμού σχεδόν ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε για τη δίωξη κανενός, και ότι η χρήση της σπάνια οδήγησε στην έκδοση και επιβολή ποινής φυλάκισης. Μια τέτοια περίπτωση είναι η δίκη του Κωνσταντίνου Πλεύρη για το προφανώς αντισημιτικό βιβλίο του «Εβραίοι: Όλη η Αλήθεια», του οποίου όμως η ποινή, η οποία αποδόθηκε το 2007, ανατράπηκε από ένα εφετείο το 2009. Πιο αποκαλυπτικά ακόμα, οι δράστες ρατσιστικών επιθέσεων στην Ελλάδα κατά το τελευταίο έτος, ακόμη και όταν είχαν σαφώς αναγνωρισθεί, απήλαυσαν de facto ατιμωρησία. Το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας σημείωσε το 2012 στην ετήσια έκθεσή του:

Στην πράξη, η ατιμωρησία των δραστών είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η σχετική διάταξη του άρθρου 79 παρ. 3 του Ποινικού Κώδικα (το οποίο προστέθηκε με νομοθετική τροπολογία το 2008 και ορίζει ότι η διάπραξη μιας πράξης μίσους λόγω εθνικής καταγωγής, φυλής ή θρησκείας, ή μίσους λόγω διαφορετικόύ σεξουαλικού προσανατολισμού συνιστά επιβαρυντική περίσταση), δεν εφαρμόζεται ούτε από την Αστυνομία, ούτε από τον Εισαγγελέα στο στάδιο της ποινικής δίωξης. Εφαρμόζεται μόνο κατά το στάδιο της απόφασης σχετικά με την ποινή, και ως εκ τούτου, αφού η ενοχή ή η αθώωση του δράστη έχει αποφασιστεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι το άρθρο αυτό δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ από τις δικαστικές αρχές μέχρι σήμερα.

Η συζήτηση για ένα επικαιροποιημένο νομικό πλαίσιο κατά του ρατσισμού ξεκίνησε στα τέλη του 2011, προκειμένου να ενσωματώθεί η απόφαση-πλάισιο 2008/913/ΔΕΥ του Συμβουλίου της Ευρώπης της 28ης Νοεμβρίου 2008 για την καταπολέμηση ορισμένων μορφών και εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας μέσω του ποινικού δικαίου των εθνικων νομοθεσιών. Ένα προτεινόμενο νομοσχέδιο επικρίθηκε έντονα από όλα τα πολιτικά κόμματα για διαφορετικούς λόγους. Ο δικηγόρος @Sotiropoulos, όταν το εν λόγω νομοσχέδιο είχε συνταχθεί από την κυβέρνηση Παπαδήμου, είχε σημειώσει ότι αυτό θα αποδυνάμωνε ουσιαστικά το νομικό πλαίσιο κατά του ρατσισμού, αφού αφαιρούσε διατάξεις για την ποινικοποίηση του ρατσιστικού λόγου και περιόριζε το πεδίο εφαρμογής του νόμου στην "δημόσια υποκίνηση βίας και μίσους." Το νομοσχέδιο τελικά μπήκε στο αρχείο και δεν ψηφίστηκε πότε από την ολομέλεια του κοινοβουλίου.

Στο πλαίσιο αυτό, το προτεινόμενο νομοσχέδιο που αναφέρθηκε από τα ελληνικά ΜΜΕ την 7η Μαϊου 2013 θα μπορούσε να εκληφθεί ως μια θετική εξέλιξη, υπό την έννοια ότι επιβάλλει σκληρότερες ποινές για υποκίνηση ή διάπραξη ρατσιστικής βίας. Επίσης, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το προτεινόμενο νομοσχέδιο φαίνεται να περιλαμβάνει για πρώτη φορά τις διακρίσεις για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού επί ίσοις όροις με τη φυλή, την εθνικότητα και τη θρησκεία. Αυτό που μένει να δούμε, όμως, είναι το πεδίο εφαρμογής του νομοσχεδίου, αφού σύμφωνα με διαθέσιμες πληροφορίες, θα μπορούσε να είναι τόσο περιοριστικό όσο το νομοσχέδιο του 2008 που τέθηκε στο αρχείο.

Ένα άλλο βασικό ζήτημα έχει να κάνει με την πραγματική εφαρμογή του νόμου. Όπως είπαμε, το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο δεν έχει σχεδόν ποτέ εφαρμοστεί, και η ατιμωρησία για ρατσιστικά εγκλήματα είναι ο κανόνας. Εξάλλου, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ανεπαρκούς έρευνας, αν όχι συγκάλυψης ή και συμμετοχής, από την πλευρά της Αστυνομίας σε ό,τι αφορά σε τέτοια εγκλήματα (βλ. εδώ και εδώ). Ήδη από τον Ιούνιο του 2011, ένα χρόνο πριν τη διεθνή προβολή της Χρυσής Αυγής, και πριν τη δημόσια συζήτηση για τη διείσδυση της τελευταίας στις αστυνομικές δυνάμεις, το γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας στην Ελλάδα σημείωσε:

Τα περιστατικά ρατσιστικής βίας σπάνια διερευνώνται με δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο. Τα θύματα συνήθως δεν τα αναφέρουν επειδή είτε φοβούνται ότι θα συλληφθούν (σε περίπτωση που δεν έχουν νόμιμα έγγραφα) ή δεν βλέπουν κανένα νόημα στο να τα αναφέρουν, δεδομένου του γενικότερου κλίματος ατιμωρησίας που φαίνεται να επικρατεί. Οι ένοχοι βίαιων επιθέσεων εναντίον αλλοδαπών στην συντριπτική τους πλειοψηφία δεν αναγνωρίζονται (αν και πολλές εγκληματικές πράξεις διώκονται αυτόματα), ενώ ακόμη και όταν φτάνουν ενώπιον της δικαιοσύνης, η συνήθης πρακτική είναι σύντομα να αφήνονται ελεύθεροι. Μέχρι τώρα κανείς δεν έχει ποτέ καταδικαστεί για εγκλήματα με ρατσιστικά κίνητρα. Η ατιμωρησία εντείνει και διαιωνίζει τη βία, ενώ το φαινόμενο αυτό λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις. Παράλληλα, υπάρχουν αναφορές εναντίον της Αστυνομίας ότι ανέχεται ή ακόμα και αποκρύπτει τέτοιες εγκληματικές συμπεριφορές, παρά το γεγονός ότι Αστυνομικοί ήταν καποιες φορές παρόντες τη στιγμή τέλεσης μια παράνομης πράξης [έμφαση της @irategreek]

Επιπλέον, οι διατάξεις που αφορούν πολιτικά πρόσωπα, ιδίως για την αυτόματη άρση της ασυλίας Βουλευτών που υποκινούν ή απειλούν με ρατσιστική βία μέσα στο κοινοβούλιο, είναι στην καλύτερη περίπτωση αμφισβητήσιμες, ειδικά όταν βουλευτές από τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ έχουν οι ίδιοι περιστασιακά εμπλακεί σε συζητήσεις που σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσαν εύκολα να χαρακτηριστούν ως ρητορικές μίσους. Όπως και να έχει, το βασικό θέμα εδώ είναι οι συνταγματικές διατάξεις για τη βουλευτική ασυλία. Παραθέτοντας ένα απόσπασμα από το Σύνταγμα της Ελλάδας:

Άρθρο 61, § 1: Μέλος του Κοινοβουλίου δεν καταδιώκεται ούτε εξετάζεται με οποιονδήποτε τρόπο για γνώμη ή ψήφο που έδωσε κατά την άσκηση των βουλευτικών καθηκόντων.

Άρθρο 62: Κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής περιόδου, οι βουλευτές του Κοινοβουλίου δεν διώκονται ούτε συλλαμβάνονται ούτε φυλακίζονται ούτε με άλλο τρόπο περιορίζονται χωρίς προηγούμενα να χορηγηθεί άδεια από το Κοινοβούλιο . Ομοίως, ένα μέλος ενός διαλυμένου Κοινοβούλιου δεν διώκεται για πολιτικά εγκλήματα κατά την περίοδο μεταξύ της διάλυσης του Κοινοβουλίου και τη δήλωση για την εκλογή των μελών του νέου Κοινοβουλίου.

Η άδεια θεωρείται ότι δεν δόθηκε, αν η Βουλή δεν αποφανθεί εντός τριών μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης για δίωξη από τον Εισαγγελέα στον Πρόεδρο της Βουλής. Η τρίμηνη προθεσμία αναστέλλεται κατά τη διάρκεια των διακοπών της Βουλής. Δεν απαιτείται άδεια για τα μέλη του Κοινοβουλίου που συλλαμβάνονται σε αυτόφωρο κακούργημα.

Όταν τα ΜΜΕ διέδωσαν την 7η Μαίου στο διαδίκτυο την είδηση για την κατάθεση πρότασης νέου αντιρατσιστικού νομοσχεδίου, η αντίδραση του δικηγόρου του radiobubble @xasodikis στο Twitter ήταν ως εκ τούτου άμεσα απορριπτική:




Update 10/05/2013: Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι σχετικά με το νομοσχέδιο για τον ρατσισμό θα γίνει περαιτέρω επεξεργασία. Σκοπός, όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο, είναι η βελτίωσή του μετά από παρέμβαση του υπουργού Επικρατείας, Δημήτρη Σταμάτη και του γενικού γραμματέα της κυβέρνησης, Παναγιώτη Μπαλτάκου, λόγω των γενικότερων προβλημάτων τα οποία είναι πιθανόν να προκύψουν.