Σκάνδαλο Μπάρθενας: τα "φακελάκια" του Μαριάνο Ραχόι

Σε συνεργασία με την Lídia Brun

Εδώ και μερικούς μήνες, οι ειδήσεις για υποθέσεις πολιτικής και εταιρικής διαφθοράς έχουν γίνει μέρος της καθημερινής ζωής στην Ισπανία, ενώ καθημερινά γίνονται γνωστά νέα ονόματα πολιτικών των μεγάλων κομμάτων (PP, PSOE και CiU) που ανήκουν σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης (δήμοι, αυτόνομες περιφέρειες, και τώρα, στην η ίδια την κυβέρνηση της Ισπανίας) και εμπλέκονται σε αυτές τις υποθέσεις.

"Οχι, Εγώ δεν μπήκα στην πολιτική για να πλουτίσω"
"Ήταν μια σύμπτωση"
- Γελοιογραφία του  Bernardo Vergara για το eldiario.es

Το τελευταίο και πιο σοβαρό σκάνδαλο, στο οποίο εμπλέκονται υψηλόβαθμα στελέχη της Ισπανικής κυβέρνησης και του Λαϊκού Κόμματος (Partido Popular) που υποστηρίζει αυτή την κυβέρνηση, είναι μέρος μιας παλιότερης υπόθεσης γνωστής και με την κωδική ονομασία "Gürtel". Η έρευνα για την υπόθεση αυτή που ξεκίνησε το 2009 και δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα, αφορά την σύλληψη ενός δικτύου επιχειρηματιών σε Μαδρίτη και Βαλένθια για οικονομικά σκάνδαλα, που διατηρούσαν σχέσεις με το Λαϊκό Κόμμα και φαίνεται να έχει στοιχίσει στο Ισπανικό κράτος 120 εκατομμύρια ευρώ.

Η πρόσφατη κατάσταση, ωστόσο, έχει τις ρίζες της σε έναν πρόσφατο νόμο φορολογικής αμνηστείας, νόμο που ψηφίστηκε από την κυβέρνηση του PP το 2012. Συμφωνα με αυτό το νόμο, φοροφυγάδες μπορούν να "ξεπλυνουν" κεφάλαια που δεν έχουν δηλωθεί στο κράτος, φορολογούμενοι με ένα 10% των συνολικών κεφαλαίων. Με τη θέσπιση του νόμου αυτού, η κυβέρνηση εκτιμούσε πως θα είχε έσοδα της τάξης των 25 δις ευρώ, ποσό σημαντικό που θα αποτελούσε μια βραχυπρόθεσμη βοήθεια για την αντιμετωπιση του ελλείμματος. Ο νόμος αποτέλεσε αντικείμενο πολλών διαφωνιών, με δεδομένο ότι η Ισπανική κυβέρνηση ζητούσε σκληρή “προσπάθεια” απο τους πολίτες της Ισπανίας, περικόπτοντας 17% των δημοσίων εξόδων στον προϋπολογισμό του 2013, ενώ οι κάτοχοι κεφαλαίων λαμβάναν άφεση των φορολογικών τους αδικημάτων , και μπορούσαν να ξεπλύνουν μαύρο χρήμα με πολύ χαμηλό αντίτιμο. Επιπλέον, το ΡΡ ενέκρινε ένα μέτρο (φορολογική αμνηστεία), το οποίο είχε επικρίνει έντονα όταν το είχε προτείνει η προηγούμενη κυβέρνηση του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (Partido Socialista Obrero Español).

Τα "διπλά βιβλία" του Λαϊκού Κόμματος

Ωστόσο, αυτή η διαμάχη μετατράπηκε σε σκάνδαλο όταν αποκαλύφθηκε ότι ο Λουίς Μπάρθενας (Luis Bárcenas), που ήταν ταμίας του PP για σχεδόν 20 χρόνια, και είχε, επίσης, σχέση με την υπόθεση Gürtel, εκμεταλλέυτηκε την φορολογική αμνηστεία για να ξεπλύνει 10 εκατομμύρια ευρώ απο διάφορους λογαριασμούς που είχε στην Ελβετία, συνολικού ύψους 22 εκατομμυρίων ευρώ, όπως αποκάλυψαν έγγραφα που στάλθηκαν απο την Ελβετία στον Ισπανικό Άρειο Πάγο. Η διαμάχη πυροδοτήθηκε από την άμεση υποψία ότι το ΡΡ είχε συντάξει το νόμο αυτό, για να καλύψει τις ατασθαλίες του πρώην ταμία της, αλλά το κυρίως πιάτο δεν είχε ακόμα σερβιριστεί. Στις 20 Ιανουαρίου η φιλοκυβερνητική εφημερίδα El Mundo δημοσίευσε σε άρθρο της οτι ο Λουίς Μπάρθενας κατά την θητεία του ως ταμίας του PP, διαμοίραζε σε φακέλους μαύρο χρήμα στα στελέχη του κόμματος. Σύμφωνα, με αυτό το άρθρο, τα ποσά των χρημάτων που βρισκόταν μέσα στους φακέλους κυμαίνονταν μεταξύ 5.000 και 15.000 ευρώ. Όμως η μεγάλη βόμβα έσκασε όταν η κεντροαριστερή εφημερίδα (και μεγαλύτερη σε κυκλοφορία στην Ισπανία) El País, στις 31 Ιανουαρίου, δημοσιεύσε ότι αυτό το μαύρο χρήμα που διαχειριζόταν ο Μπάρθενας, είχε χρησιμοποιηθεί για να χορηγηθούν “επιμίσθια” σε υψηλόβαθμα στελέχη του PP, συμπεριλαμβανομένου του ιδίου του πρωθυπουργού, Μαριάνο Ραχόι (Mariano Rajoy), και της γενικής γραμματέως του PP, Μαρία Ντολόρες ντε Κοσπεδάλ.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την εφημερίδα El Pais, ο Πρόεδρος της Κυβέρνσης, Μαριάνο Ραχόι λάμβανε 25.000 ευρώ ετησίως επί 11 χρόνια, που του παραδίδονταν σε φακέλους, ενώ άλλα κομματικά στελέχη, όπως ο ευρωβουλευτής Χάιμε Μαγιόρ Ορέχα (Jaime Mayor Oreja) ή ο πρόεδρος του PP της Ανδαλουσίας Χαβιέ Αρένας (Javier Arenas,), λάμβαναν ακόμα περισσότερα.

Οι αντιδράσεις για τις πληροφορίες αυτές ήταν άμεσες. Στις 12 το μεσημέρι της ίδιας μέρας (31 Ιανουαρίου), η ΓΓ του PP, Μαρία Ντολόρες ντε Κοσπεδαλ πραγματοποιήσε συνέντευξη τύπου για να αντικρούσει τις κατηγορίες της El País. Η Κοσπεντάλ αρνήθηκε τους ισχυρισμούς της εφημερίδας, όμως κατα την διάρκεια της συνέντευξης τύπου ο Πρόεδρος της Γερουσίας, Πίο Γκαρθία-Εσκουέρδο Μάρκεθ (Pío García-Escudero Márquez) και στέλεχος του PP, επιβεβαίωσε οτι όντως έχει λάβει τα χρήματα που αναφέρονται στο ρεπορτάζ. Όταν έγινε ερώτηση απο τους δημοσιογράφους για τις δηλώσεις του Γερουσιαστή, η Κοσπεντάλ απάντησε οτι για να το δηλώνει τότε είναι αλήθεια, αλλά τα υπόλοιπα που αναφέρει το ρεπορτάζ είναι ψέματα. Πολλοί επέκριναν το γεγονός ότι δεν εμφανίστηκε ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, ενώ η κοινοβουλευτική ομάδα της Ενωμένης Αριστεράς (Izquierda Unida) ζήτησε την άμεση παραίτηση του Πρωθυπουργού και της Kυβέρνησής του, “επειδή δεν έχουν καμία νομιμοποίηση να συνεχίζουν την επιβολή των μέτρων λιτότητας στον πληθυσμό της Ισπανίας”. Στις 8 το απόγευμα της Πέμπτης 31 Ιανουαρίου, πραγματοποιήθηκαν συγκεντρώσεις στα γραφεία του PP σε όλη την Ισπανική επικράτεια, ενώ ιδιαίτερα πολυπληθείς ήταν οι συγκεντρώσεις στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη. Στην τελευταία, μια ομάδα πολιτών κατασκήνωσε την Παρασκεύη 1 Φεβρουαρίου στη γνωστή πλατεία Καταλούνια (Plaza Catalunya) στο κέντρο της Βαρκελώνης, για να διαμαρτυρηθούν κατά της διαφθοράς. Σε συνέχεια του άρθρου της El País στις 31 Ιαουναρίου, η ίδια εφημερίδα δημοσίευσε την Κυριακή 3 Φεβρουαρίου χειρόγραφα έγγραφα 14 σελίδων, τα οποία φέρεται να έχει γράψει ο ίδιος ο Μπάρθενας: πρόκειται για τα κρυφά λογιστικά βιβλία που κρατούσε, στα οποία αναφέρονται όλα τα ποσά και οι αποδέκτες τους. Σε αυτά τα έγγραφα, φαίνεται επίσης οτι η υπουργός υγείας Άνα Μάτο (Ana Mato) είχε δεχτεί μαύρο χρήμα για να χρηματοδοτήσει πολυέξοδα ταξίδια της οικογενείας της (συμπεριλαμβονομενης και της οικιακής βοηθού της) στο εξωτερικό αλλά και παρτυ γενεθλίων των παιδιών της, με κόστος αρκετές χιλιάδες ευρώ.

Το PP έχει ανακοινώσει ένα εσωτερικό και εξωτερικό λογιστικό έλεγχο, αλλά οι περισσότεροι αμφιβάλλουν για την αποτελεσματικότητά του, καθώς θα ελεγχθούν μόνο τα νόμιμα λογιστικά βιβλία του κόμματος, και όχι πιθανές παρατυπίες του. Επιπλέον, ο Μαριάνο Ραχόι εμφανίστηκε στις 2 Ιανουαρίου σε μια συνέντευξη τύπου, κατά την οποία δεν δέχτηκε να τεθεί καμία ερώτηση απο τους δημοσιογράφους, γεγονός που ενίσχυσε την υποψία της απροθυμίας του να εξεταστεί η διαφάνεια από την πλευρά του κόμματος, και κατά την οποία δήλωσε οτι θα δώσει στην δημοσιότητα το πόθεν έσχες του, αλλά και οτι αρνείται την ευθύνη του PP στο σκάνδαλο.

Αντιμέτωποι με τη δυσαρέσκεια των πολιτών

Οι πληροφορίες αυτές, εφόσον επιβεβαιωθούν, θα πρόκειται για την πιο σοβαρή υπόθεση διαφθοράς στην ιστορία της Ισπανίας. Στην ηλεκτρονική πλατφόρμα change.org, ξεκίνησε μια πρωτοβουλία για την συλλογή υπογραφών με στόχο την παραίτηση της κυβέρνησης και η οποία σε λιγότερο από 48 ώρες συγκέντρωσε πάνω από 600.000 υπογραφές. Έρχεται, επίσης, σε μια στιγμή, κατά την οποία οι Ισπανοί νιώθουν ήδη μεγάλη αγανάκτηση απο τις συνεχείς αποκαλύψεις υποθέσεων διαφθοράς.

Χωρίς να προχωρήσουμε σε περαιτέρω ανάλυση, μόλις πριν από ένα μήνα διαλευκάνθηκε μια υπόθεση σχετικά με την υποτιθέμενη παράνομη χρηματοδότηση της Δημοκρατικής Ένωσης της Καταλονίας (Convergència Democràtica de Catalunya, που είναι ένα απο τα 2 κόμματα που απαρτίζουν τον Κυβερνητικό συνασπισμό στην Καταλονία). Η υπόθεση παρέμενε για 16 χρόνια στάσιμη στα δικαστήρια, και παρά το γεγονός οτι η εισαγγελεία ζήτησε την καταδίκη των εμπλεκομένων και ποινές φυλάκισης μεταξύ 10 και 15 χρόνων, η υπόθεση διευθετήθηκε με την συμφωνία ότι το κόμμα θα πρέπει να πληρώσει εγγύηση μικρότερη απο το ποσό που φέρεται πως έλαβε. Κατά την ίδια περίοδο, επίσης, ερευνάται μια υπόθεση που αφορά στη μοναρχία, σύμφωνα με την οποία, ο γαμπρός του Βασιλιά Χουάν Κάρλος (Juan Carlos) κατηγορείται για ξέπλυμα χρήματος. Πολλοί σημειώνουν οτι η Ινφάντα Χριστίνα (Infanta Cristina), κόρη του βασιλιά και συζύγος του κατηγορουμένου, τίθεται επί τούτου στο περιθώριο της υπόθεσης και αποφεύγονας μια πιθανή καταδική, λόγω του ρόλου της στην Ισπανική κοινωνία.

Η αγανάκτηση των πολιτών συνεχώς αυξάνεται. Όχι μόνο επειδή η γενική αίσθηση είναι ότι αυτοί που κυβερνούν, το κάνουν για να εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα, αλλά από και εξαιτίας της συνολικής ατιμωρησίας της αποδεδειγμένης διαφθοράς, με την οποία κλείνουν οι υποθέσεις αυτές. Δεν υπάρχουν παραίτησεις, δεν υπάρχουν πρόστιμα ούτε ποινές φυλάκισης, αλλά δίδεται συστηματικά απονομή χάριτος σε όσους πλιατσικολογούν τα δημόσια ταμεία, ενώ από την άλλη οι συνεχείς περικοπές δικαιολογούνται με το επιχείρημα ότι «δεν έχουμε χρήματα». Την ίδια στιγμή, για παράδειγμα, την περασμένη εβδομάδα μια ανύπαντρη και άνεργη μητέρα με δύο παιδιά καταδικάστηκε σε την ποινή της φυλάκισης, για την αγορά ρούχων και τροφίμων με μια πιστωτική κάρτα που βρήκε στο δρόμο. Όμως, ευτυχώς, η μεγάλη δημόσια αντίδραση απέτρεψε την φυλάκιση της.

Παρά το γεγονός ότι οι διαμαρτυρίες εξακολουθούν να είναι διαδεδομένες, την εξαγγελία νέων διαδηλώσεων αλλά και την πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης απο την Ενωμένη Αριστερά, η κυβέρνηση συνεχίζει το “έργο” της. Μάλιστα, μόλις πριν απο λίγο καιρό, έγινε γνωστό οτι 6 εισαγγελείς που διευρευνούσαν την υπόθεση "Gürtel", αποδεσμεύθηκαν απο τις θέσεις που είχαν στο Εθνικό Γραφείο Ερευνών Φοροδιαφυγής (ο αντίστοιχος Ισπανικός ΣΔΟΕ), σύμφωνα με το ραδιοφωνικό σταθμό Cadena Ser.

Κλείνοντας, χρίζει αναφοράς το γεγονός οτι η αντιπαράθεση μεταξύ El País και Κυβέρνησης κρατάει αρκετό καιρό, μιας και πριν απο μερικούς μήνες η εφημερίδα στο κύριο άρθρο της, είχε ζητήσει την παρέμβαση της Τρόικας και την επιβολή μνημονίου, ενω η Κυβέρνηση του δεξιούPP ισχυρίζεται πως ειναι αντίθετη σε μια τετοια προοπτικη.