Το εργατικό κίνημα της Αιγύπτου ανθίζει στην Αραβική Άνοιξη

Του Anthony Faiola

Δημοσιεύτηκε στην Washington Post στις 25 Σεπτεμβρίου

ΚΑΪΡΟ – Εδώ, σε μια χώρα που για χρόνια είχε κυρήξει τις απεργίες παράνομες και θεωρούσε τα ανεξάρτητα σωματεία εχρούς του κράτους, ένα θεαματικά επιταχυνόμενο εργατικό κίνημα ανθίζει υπό το φως της Αραβικής Άνοιξης.

Το κυβερνόν Στρατιωτικό Συμβούλιο, που πήρε την εξουσία μετά την πτώση του πρώην Αιγύπτιου Προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, εξέδωσε εκ νέου διάταγμα απαγόρευσης των απεργιών τον Απρίλιο. Αλλά τον τελευταίο καιρό το διάταγμα αψηφούν με ηχηρό τρόπο οι ενδυναμωμένοι πλέον ηγέτες του εργατικού κινήματος και οι ασυγράτητες ομάδες νέων Αιγυπτίων που πια συμμετέχουν στα σωματεία και που απεργούν σε τεράστιους αριθμούς, τέτοιους που η χώρα έχει να δει από τις πρώτες εβδομάδες της επανάστασης.

Οι ταχέως εξαπλούμενες απεργίες αποτελούν μια σοβαρή δοκιμασία για τη μεταβατική κυβέρνηση όσο αναφορά τις παραμέτρους της ελευθερίας έκφρασης στη νέα Αίγυπτο. Οι απεργίες απειλούν την έυθραυστη οικονομία, που οι παρατηρητές περιγράφουν σαν ωρολογιακή βόμβα, με τα κυβερνητικά αποθέματα ρευστού να αιμορραγούν και την Αίγυπτο να χάνει σε επενδύσεις ξένων κεφαλαίων. Οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ενάντια στην παραχώρηση στον ευρύ δημόσιο τομέα αυξήσεων για την ικανοποίηση των εργατικών αιτημάτων, με δεδομένο ότι το αυξημένο έλλειμα του προϋπολογισμού της Αιγύπτου είναι πλέον τόσο μεγάλο όσο αυτό στην προβληματισμένη Ελλάδα.

Αλλά το Στρατιωτικό Συμβούλιο αναγκάζεται να συνυπολογίσει αν το γεγονός της καταστολής των απεργιών απλά θα πυροδοτούσε μεγαλύτερη αναταραχή, ενώ ταυτόχρονα θα επαλήθευε τις κατηγορίες ότι πολύ λίγα έχουν αλλάξει από την πτώση Μουμπάρακ τον Φεβρουάριο.

Παρόλα αυτά, λένε οι παρατηρητές, και μόνο το γεγονός ότι ένα κύμα τόσο διαφορετικών απεργιών συμβαίνει συνηγορεί για το πόσο πολύ η Αίγυπτος έχει ήδη αλλάξει από τα χρόνια του Μουμπάρακ, όταν οι προσπάθειες για τη δημιουργία σωματείων αντιμετωπιζόταν τις περισσότερεος φορές, και συχνά βίαια, με καταστολή.

Τώρα, οι γιατροί οργανώνουν καθιστικές διαμαρτυρίες στα νοσοκομεία, ζητώντας αυξήσεις στους μισθούς και τριπλασιασμό των κονδυλίων για τη δημόσια υγεία. Οι δάσκαλοι, σε απεργία για πρώτη φορά από το 1951, κλείνουν χιλιάδες σχολία, ζητώντας την αποπομπή του υπουργού Παιδείας – ενός από τους πολλούς εναπομείναντες της εποχής Μουμπάρακ – και εννεαπλάσια άνοδο στους μισθούς.

Οι εργαζόμενοι στις μεταφορές έχουν μερικώς σβήσει τις μηχανές του στόλου των λεωφορείων στην πρωτεύουσα των συσσωρευμένων 23 εκατομμυρίων κατοίκων, ζητώντας 200% αύξηση του μισθού τους. Οι λιμενεργάτες σταμάτησαν να δουλεύουν στο λιμάνι κλειδί του Ain Al Sokhna, που διευθύνει η εταιρία διαχείρησης λιμανιών DP World με έδρα το Νουμπάι, διακόπτοντας τις ζωτικές θαλάσσιες συνδέσεις της Αιγύπτου με τη Άπω Ανατολή. Εξασθενώντας περεταίρω τους ταραγμένους ξένους επενδυτές, το νεογένητο εργατικό κίνημα αρχίζει να εξαπλώνεται σε ιδιωτικά εργοστάσια και αγροκτήματα, τροφοδοτούμενο από το σπάσιμο του συνόρου του φόβου που χρησίμευε για τη χαλιναγώγηση της δραστηριότητας των σωματείων για δεκαετίας.

“Αυτή είναι η κοινωνική επανάσταση που ολοκληρώνει την πολιτική επανάσταση” , δήλωσε ο Abdel Aziz El Bialy, αναπληρωτής διευθυντής του Σωματείου Ανεξάρτητων Δασκάλων, που κατέβασε χιλιάδες εκπαιδευτικούς στους δρόμους του κέντρου του Καϊρου το Σάββατο. “ Η κυβέρνηση τώρα θα πρέπει να ικανοποιήσει τους στόχους μας για δίκαιο μισθό”.

Δυαδική Επανάσταση

Η εργατική αναταραχή εδώ υποσημειώνει τον δυϊσμό των επαναστάσεων που συντάραξαν τον Αραβικό κόσμο με εξεγέρσεις που πυροδοτήθηκαν τόσο από την πείνα για οικονομική αλλαγή όσο και από τη δίψα για πολιτικές ελευθερίες και δημοκρατία. Στην Αίγυπτο, γίνεται όλο και περισσότερο ξεκάθαρο ότι η μεταβατική κυβέρνηση – μαζί με τη νέα, δημοκρατικά εκλεγμένη που θα ακολουθούσε μετά τις υποσχόμενες εκλογές – τώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια τεράστια πρόκληση: μια πλημμύρα όλο και υψηλότερων οικονομικών προσδοκιών των εργαζομένων που αψηφούν την πραγματικότητα της σοβαρά στάσιμης οικονομίας του κράτους.

“Το τζίνι έχει βγει από το λυχνάρι” δήλωσε η Magda Kandi, εκτελεστικός διευθυντής του Αιγυπτιακού Κέντρου Οικονομικών Μελετών. “Τώρα που έχει φύγει ο φόβος , οι εργαζόμενοι ζητούν περισσότερα. Έχει επικρατήσει μια κουλτούρα καιροσκοπισμού όπου πιστέυουν ότι οι απεργίες θα έχουν ως αποτέλεσμα οικονομικά οφέλη, οι απεργίες εξαπλώνονται και γίνεται πιο δύσκολο να περιοριστούν. Αυτό δεν το χρειάζεται η οικονομία αυτή τη στιγμή”.

Παρ' όλα αυτά για την Αίγυπτο, η άνοδος του εργατικού κινήματος σηματοδοτεί μια επανάσταση μέσα στην επανάσταση. Η διακυβέρνηση Μουμπάρακ για χρόνια αναγνώριζε μόνο την ελεγχόμενη από το κράτος Γενική Συνομοσπονδία Σωματείων σαν τη φωνή του αιγύπτιου εργαζόμενου, έναν οργανισμό που επιμελώς δόξαζε τον Μουμπάρακ σε ετήσιες συναντήσεις και που λειτουργούσε παρασκηνιακά για να καταστείλει την ανάδευση των εργατικών ανησυχιών.

Όμως ανεξάρτητοι εργατικοί ηγέτες δρούσαν υπογείως, διακινδυνέυοντας τη συλληψή και φυλάκισή τους για απόπειρα να οργανώσουν τους εργαζόμενους. Και αναδύθηκαν στην επιφάνεια με αυτοπεποίθηση κατά τη διάρκεια μεγάλης κλίμακας – και παράνομων – απεργιών από 26000 εργάτες υφαντουργείας το 2006, οι οποίες ανάγκασαν την κυβέρνηση Μουμπάρακ να ανοίξει επιτέλους μια χαραμάδα για την οργάνωση των εργαζομένων.

Παρόλα αυτά, μέχρι τη στιγμή της πτώσης Μουμπάρακ από την εξουσία, μόνο τέσσερα ανεξάρτητα σωματεία είχαν καταφέρει να οργανωθούν στην Αίγυπτο. Από εκείνη τη στιγμή όμως και μετά, το εργατικό κίνημα διέρχεται περίοδο αφύπνισης, με όχι λιγότερα από 130 νέα σωματεία να έχουν δημιουργηθεί τους τελευταίους επτά μήνες. Όλοι, από τους υπάλληλους των υπουργείων οικονομικών και εργασίας μέχρι τα λιμάνια και την αυτοκινητοβιομηχανία έχουν οργανώσει ανεξάρτητα σωματεία.

Ανέτοιμοι ηγέτες

Η αλλαγή έχει φέρει το Στρατιωτικό Συμβούλιο που διαχειρίζεται αυτή τη στιγμή την κυβέρνηση της χώρας προ εκπλήξεως. Τον Μάρτιο, το συμβούλιο υπέκυψε στην πίεση του αναπτυσώμενου εργατικού κινήματος, με αποτέλεσμα να νομιμοποιήσει τα ανεξάρτητα σωματεία. Αλλά μετά από ένα μήνα ακολούθησε διάταγμά του που ποινικοποιούσε τις απεργίες, που μέχρι στιγμής έχει χρησιμοποιηθεί μόνο για τη σύλληψη πέντε εργατών στη βιομηχανία πετρελαίου κατά τη διάρκεια διαμαρτυριών τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, οι οποίοι και τιμωρήθηκαν με σχετικά ελαφριές ποινές με ανασταλτικό χαρακτήρα.

“Από τη μια πλευρά υπάρχει οικονομικός πανικός και το ένστικτό τους τους λέει να χρησιμοποιήσουν κατασταλτικά μέσα”, λέει ηHeba Morayef, η Αιγύπτια αντιπρόσωπος για την οργάνωση Human Rights Watch. “Αλλά υπάρχει επίσης και η πολιτική αναγνώριση του ότι δεν έχουν την πολυτέλεια να καταστείλουν βίαια αυτές τις απεργίες”

Τον Ιούλιο, η κυβέρνηση εμφανίστηκε να υποκύπτει στην πίεση από εργατικές ομάδες, υποσχόμενη – όπως και άλλα κράτη, από την Αλγερία μέχρι τη Σαουδική Αραβία έχουν ήδη κάνει για να ησυχάσουν την αναταραχή – άυξηση των μισθών. Στην περίπτωση της Αιγύπτου, οι υπέυθυνοι δεσμέυτηκαν μια σταδιακή άυξηση του ελάχιστου μισθού για τους δημόσιους υπάλληλους. Όμως ένα κύμα νέων συνδικαλιστών τώρα διαμαρτύρεται ότι η κυβέρνηση δεν έχει αρχίσει ακόμα να πραγματοποιεί τις αυξήσεις, που πια φαίνονται έτσι κι αλλιώς πολύ μικρές. Καταλήγοντας, όπως λένε, στο τρέχον κύμα απεργιών.

Λίγοι κατάφεραν να τραβήξουν την προσοχή της χώρας όσο η απεργία των δασκάλων, που έδειξαν την δύναμή τους καταφεύγοντας σε μερική ή ολικό κλείσιμο του 85% των σχολείων της Αιγύπτου.

Η πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς είχε ήδη καθυστερήσει για περισσότερο από μια εβδομάδα, επιτείνοντας έτσι την γενική αίσθηση κοινωνικής αστάθειας. Το Σάββατο, χιλιάδες δάσκαλοι διαδήλωσαν μπροστά από το κτήριο του υπουργικού συμβουλίου στο κέντρο του Καϊρου, σε απόσταση αναπνοής από την πλατεία Ταχρίρ, το λίκνο της Αιγυπτιακής επανάστασης. Οι δάσκαλοι απαιτούν αύξηση στον ελάχιστο μισθό τους, από 62$ που είναι τώρα σε 500$ τον μήνα. Αλλά επίσης πιέζουν και για μεγάλες αλλαγές στο εθνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, ζητώντας τη διδασκαλία νέων μαθημάτων για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

“Οι Άραβες ηγέτες, κι εδώ αλλά και αλλού, δεν θέλουν ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους που μπορούν να προκαλέσουν την ισχύ τους, αλλά αυτό ήταν και ο λόγος που έγινε η επανάσταση” μας είπε ο 47χρονος Galal Al Shaeief, δάσκαλος στο Κάιρο που μετά από 23 χρόνια δουλειάς κερδίζει 150$ τον μήνα. “Είμαστε εδώ για να τους δείξουμε ότι αυτό που ξεκίνησε δεν μπορεί να το σταματήσει κανείς”.

Μεταφράζει η Jaquou Utopie