Περί τα φωτοβολταϊκά και το σχέδιο Ήλιος

Η ηλιακή ενέργεια είναι μια από τις σημαντικότερες ανανεώσιμες πηγές και από εκείνες που ακόμα δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς. Μπορεί να είναι η απάντηση τόσο στην πυρηνική ενέργεια και το πετρέλαιο, αλλά και μια πολύ καλή βάση για την περίφημη «πράσινη ανάπτυξη».

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, εδώ και δύο χρόνια, η ελληνική κυβέρνηση και ειδικότερα ο Γ. Παπακωνσταντίνου, προηγουμένως ως ΥπΟιΟ και τώρα ως Υπουργός Περιβάλλοντος, βρίσκεται σε συνεννοήσεις με τη γερμανική κυβέρνηση, με στόχο την προώθηση και υλοποίηση ενός φιλόδοξου προγράμματος, του «σχεδίου Ήλίος», το οποίο συνίσταται ουσιαστικά στην τοποθέτηση φωτοβολταϊκών (ΦΒ) σε έκταση 200 τετρ. χλμ. στην ελληνική επικράτεια, την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον ήλιο και την εξαγωγή της σε χώρες της βόρειας Ευρώπης (κυρίως τη Γερμανία). Το σχέδιο είναι πολύ φιλόδοξο, αλλά και αρκετά αμφιλεγόμενο.

Είναι αλήθεια πως η βιομηχανία των ΦΒ βρίσκεται σε ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, ειδικά στην Ευρώπη, που καλύπτει το 70% της παγκόσμιας αγοράς (πηγή ΕΡΙΑ), ειδικότερα κατόπιν της ψήφισης και εφαρμογής σχετικής κοινοτικής οδηγίας για της ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Τα σχετικά λόμπι που προωθούν τις ΑΠΕ και ειδικά τα ΦΒ δηλώνουν ικανοποιημένα, χωρίς βέβαια να κρύβουν την ανάγκη τους για περισσότερη πολιτική στήριξη, ώστε οι ΑΠΕ να αναπτυχθούν περισσότερο και το κόστος να κατέβει (ανεβάζοντας φυσικά τα σχετικά κέρδη).

Η επίσημη ρητορική δεν φείδεται επιχειρηματολογίας: πρόκειται για εργαλείο που μπορεί να συμβάλει τόσο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και στη μείωση των εκπομπών CO2, όσο και στην οικονομική ανάπτυξη, την δημιουργία θέσεων εργασίας και μάλιστα "πράσινων", την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Όπως ο ίδιος ο κ. Γ. Παπακωνσταντίνου συχνά αναφέρει «η ανάπτυξη σήμερα δεν μπορεί παρά να είναι πράσινη».

Πόσο πράσινο είναι όμως στην πραγματικότητα το «σχέδιο Ήλιος»; Οι λέξεις που συχνά συνοδεύουν τις αναφορές σε αυτό (ανταγωνιστικότητα, ρυθμοί ανάπτυξης κ.λπ.) προέρχονται μάλλον από οικονομικά περιβάλλοντα, παρά από πράσινα. Και είναι γνωστό πως τα οικονομικά περιβάλλοντα ενδιαφέρονται κυρίως για τα οικονομικά ωφέλη.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως το σχέδιο έχει περιληφθεί στις συμφωνίες της 26^ης Οκτωβρίου και πως αυτό αποτέλεσε προαπαιτούμενο για την καταβολή της 6^ης δόσης του δανείου στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό πως οι συνεννοήσεις γίνονται κατά κύριο λόγο μεταξύ ελληνικής και γερμανικής κυβέρνησης και πως το σχέδιο παρουσιάζεται σαν ένας από τους δρόμους που θα οδηγήσουν στην εξόφληση μέρους του χρέους της Ελλάδας.

Το σχέδιο προβλέπει τοποθέτηση ΦΒ σε ελληνικό έδαφος, παραγωγή ηλιακής ενέργειας και μεταφορά της στη Βόρεια Ευρώπη. Την ίδια στιγμή που η ελληνική κυβέρνηση είναι σε συνεννοήσεις με τη γερμανική, τα sites των ελληνικών αρμόδιων Υπουργείων δεν περιλαμβάνουν απολύτως καμία πληροφορία σχετικά (με εξαίρεση αυτήν εδώ) και η ελληνική βιομηχανία ΦΒ έχει πλήρη άγνοια, ενώ παράλληλα εκφράζει και επιφυλάξεις.

Η υλοποίηση του σχεδίου θα γίνει μέσω του νόμου για τις στρατηγικές επενδύσεις (fast track), ενώ σε περίπτωση που οι απαραίτητες γαίες δεν βρεθούν, είναι πολύ πιθανό να ακολουθηθεί ο δρόμος της «αλλαγής χρήσης», που αφήνει ελεύθερο το πεδίο για αξιοποίηση αιγιαλού, (πρώην) δασικών εκτάσεων κ.λπ. Παράλληλα, ασαφές παραμένει τόσο το μέγεθος του ποσοστού που θα χρησιμοποιεί η Ελλάδα για κάλυψη των εσωτερικών της αναγκών (με στόχο να αντικαταστήσει σταδιακά την παραγωγή από λιγνίτη π.χ.).

Την ίδια ώρα, ο Υπουργός ισχυρίζεται πως οι υποψήφιες γαίες έχουν ταυτοποιηθεί και χαρτογραφηθεί, κανένα όμως σχετικό στοιχείο δεν δημοσιοποιήθηκε. Ο ίδιος ο Υπουργός επισημαίνει πως «εκκρεμούν μόνο κάποια τεχνικά θέματα», όπως ο διάδρομος και οι υποδομές μεταφοράς της ενέργειας προς το βορρά: τα πιθανά σενάρια είναι μέσω Βουλγαρίας, πρώην Γιουγκοσλαβίας, Αδριατικής ή Ιταλίας. Και ενώ αυτά τα «τεχνικά ζητήματα» εκκρεμούν, ο Υπουργός ισχυρίζεται πως η υλοποίηση του σχεδίου μπορεί να ξεκινήσει μέσα στα επόμενα δύο χρόνια...

Στη ρητορική των υπερασπιστών του σχεδίου, ενσωματώνεται και το επιχείρημα της δημιουργίας 60000 «πράσινων» θέσεων εργασίας. Οι υπέρμαχοι αυτοί διατείνονται πως πρόκειται για μια μοναδική ευκαιρία να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και να υπάρξει ανάπτυξη, μέσα στην κρίση. Κανείς φυσικά δεν αναφέρεται στις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα εργάζονται αυτοί οι άνθρωποι, εν καιρώ κρίσης, και σε ποιο εργατικό δίκαιο θα υπάγονται. Μία πιθανότητα θα ήταν και η δημιουργία «ειδικών οικονομικών ζωνών», όπως συνέβη στην Πολωνία και τη Ρωσία.

Κάτι άλλο που αποφεύγεται να ειπωθεί είναι το γεγονός ότι το σχέδιο αποτελεί μετεξέλιξη του project Desertec (και εδώ), το οποίο έχει παγώσει κατόπιν αντιδράσεων.

Σε εκδήλωση που έγινε στις Βρυξέλλες με στόχο την παρουσίαση του σχεδίου Ήλιος, ο κ. Παπακωνσταντίνου δοκίμασε να απαντήσει στις αιτιάσεις περί πώλησης εθνικού κεφαλαίου σε πολύ προνομιακές για τους αγοραστές τιμές, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «και τα καλοκαίρια νοικιάζουμε τις παραλίες μας στους τουρίστες».