Οι διαμαρτυρίες στην Wall Street: Κίνημα προερχόμενο «από την... τσέπη»

Νew Yorker, Jill Lepore
 
O Μatt Jacobson, καθηγητής Αμερικανικών Σπουδών στο Γέηλ, κρατάει αρχείο για τον κόσμο στον οποίο ζούμε στην ιστοσελίδα «The Historian’s Eye». Έχει εξαιρετική όραση. Αυτήν την περίοδο, συγκεντρώνει φωτογραφίες του Occupy Wall Street. 

Στους ιστορικούς αρέσει να συλλέγουν πράγματα, αργότερα να τα μελετούν· το να είσαι ιστορικός σημαίνει να γνωρίζεις ότι κανένας δεν μπορεί να καταλάβει το παρόν μέχρι να γίνει παρελθόν. Είναι σα να στεκόμαστε μπροστά από έναν πίνακα του Georges Seurat με τις μύτες μας να ερωτροπούν μπροστά στον καμβά. Ό,τι βλέπουμε είναι τελείες. Επιπλέον, έχουμε και μπογιά στις μύτες μας, και φαινόμαστε σαν ηλίθιοι.  

 Αφού είπαμε αυτό, ορίστε μερικές τελείες. Στις ΗΠΑ, οι τελευταίες τέσσερις δεκαετίες στην πολιτική ήταν η εποχή του συντηρητισμού, και στα οικονομικά και τις επιχειρήσεις, ιδίως στην τεχνολογία, η εποχή της καινοτομίας. Ο συντηρητισμός περιποιήθηκε την παράδοση· η καινοτομία φετιχοποίησε τις νέες εφευρέσεις. Τραβούν προς διαφορετικές κατευθύνσεις, η μία προς το παρελθόν και η άλλη προς το μέλλον. Η κρίση στην οικονομική και πολιτική μας τάξη είναι ένα αποτέλεσμα του πολιτικού συντηρητισμού και της τεχνολογικής καινοτομίας αλλά, κυρίως, της έντασης -της αναντιστοιχίας- μεταξύ τους. H καινοτομία επιταχύνει τις οικονομικές συναλλαγές· ο συντηρητισμός απομακρύνει τους περιορισμούς. Δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις τον ισχνό μερκαντιλισμό για να κυβερνήσεις τον παγκόσμιο καπιταλισμό του 21ου αιώνα. 

Περιέργως, έχουν υπάρξει πολλές κριτικές για τον συντηρητισμό, αλλά ελάχιστες για την καινοτομία. Σαν κουλτούρα, έχουμε παρανοηθεί πολύ για την πολιτική μας, αλλά έχουμε στραμμένο το βλέμμα μας στην καινοτομία με κολακεία και έκσταση. 

Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι πως εκείνο το είδος της ταχύτατης, τρελής, απρόσεκτης και χωρίς ηγεμονίας οικονομικής περιστροφής που μας έχει φέρει σ’ αυτό το οικονομικό χάλι, απαντάται με μια πολιτική δράση της ίδιας μορφής -υπολογιστές που μιλούν ο ένας στον άλλον, πιο γρήγορα απ’ ότι εμείς μπορούμε, γεγονός που εξηγεί γιατί όλα μας φαίνονται λίγο ανισόρροπα, ενώ ταυτόχρονα είναι πολύ δύσκολο να έχεις την αίσθηση της κλίμακας- από το Tea Party αρχικά, και με το OccupyWallStreet τώρα. Είναι μάλιστα δύσκολο να αντιληφθείς από πού έρχεται όλοα αυτό, ή, αν και δεν χρειάζεται να το πούμε, που θα πάει. 

Η ερώτηση που συχνά τίθεται είναι: αυτό το κίνημα προέρχεται από τη βάση (grass-roots) ή όχι; «Το ‘από τη βάση’ κίνημα» όπως ο Richard Hofstadter κάποτε σημείωσε, είναι μια αγροτική μεταφορά. Έχει να κάνει με την λαϊκή διέγερση του 19ου αιώνα· από αγρότες που υποπτεύονταν τους τραπεζίτες, όπως για παράδειγμα ο William Jennings Bryan της Nebraska, που είπε στο Συνέδριο των Δημοκρατικών του 1896 ότι «οι τράπεζες πρέπει να φύγουν από την ‘επιχείρηση’ της κυβέρνησης» και πως αυτό που ήθελαν οι Αμερικανοί ήταν περισσότερες φάρμες και λιγότερες πόλεις: «Κάψτε τις πόλεις και αφήστε τις φάρμες μας, οι πόλεις σας θα ανθήσουν πάλι σαν από χέρι μαγικό, αλλά αν καταστρέψετε τις φάρμες μας, το γρασίδι θα βγει στους δρόμους κάθε πόλης στη χώρα». 

Είναι αυτό που συμβαίνει στην Liberty Square κίνημα «από τη βάση»; Όχι μ’ αυτήν την έννοια. Πρόκειται γι’ ανθρώπους που είναι οργισμένοι ενάντια στις τράπεζες και ευρύτερα ενάντια στην υπάρχουσα οικονομική και πολιτική τάξη, ωστόσο η διαμαρτυρία τους δεν έχει ρίζες στη νοσταλγία για την αγροτική Αμερική. Πρόκειται μάλλον για ένα κίνημα προερχόμενο «από την… ‘τσέπη’»: μια διαμαρτυρία ατόμων, που υποφέρουν σε μια περίοδο φθίνουσας οικονομικής προοπτικής, για πλούσια πολιτικά κόμματα που δεν ρυθμίζουν την χρηματοπιστωτική βιομηχανία για χάρη του δημόσιου οφέλους. H λαϊκότητα των «από τη βάση» κινημάτων του 19ου αιώνα έκανε τον προοδευτισμό στον 20ο αιώνα απίθανο. Τότε η ρητορική της επανάστασης δημιουργούσε την ενέργεια για μεταρρυθμίσεις. Αν αυτό θα συμβεί και τώρα, μένει να το δούμε. Μέχρι στιγμής, κανένας δεν προτείνει ένα πλαίσιο αλλαγών· δεν υπάρχει τίποτα που να μοιάζει με τους μεταρρυθμιστές των αρχών του 20ου αιώνα που ήταν συμμέτοχοι στα κινήματα της «καλής-κυβέρνησης» (good-government), γνωστά στους αντιπάλους τους και ως «goo-goos».

Εντέλει, είναι κι αυτό: όταν απουσιάζει οποιαδήποτε σοβαρή κριτική στην καινοτομία, οι διαχωρισμοί ανάμεσα στα social media και τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης καταρρίπτονται. Αυτό είναι με κάποιον τρόπο ένα πρόβλημα, διότι αν όλες οι ειδήσεις είναι αυτο-μεταδιδόμενες, τότε είναι σα να μην βλέπουμε καν τις τελείες. Προς το παρόν είναι σα να βλέπουμε τις μύτες μας.