70 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ [27 Σεπ 1941 – 27 Σεπ 2011]

Του Γιάννη Νικολόπουλου [@Xeirwn]

Ένα νοτισμένο απόβραδο το πρώτο φθινόπωρο της Κατοχής, σε ένα μικρό σπίτι, με αυλή, κοντά στο σημερινό κινηματογράφο ΑΑΒΟΡΑ, στο τέρμα της Ιπποκράτους, τέσσερις άνδρες, έχοντας αψηφίσει τα μέτρα απαγόρευσης κυκλοφορίας, συνομολογούν και υπογράφουν το κείμενο – ιδρυτική διακήρυξη, της μεγαλύτερης αντιστασιακής οργάνωσης που γνώρισε ο τόπος. Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο [ΕΑΜ] είναι γεγονός.Και προκύπτει μετά από πολύμηνες διεργασίες ανάμεσα στα κόμματα που προσπαθούν να ανασυγκροτηθούν σε καθεστώς παρανομίας και κινούνται στις παρυφές εκείνου του σχηματισμού που αναλαμβάνει από νωρίς τον πρωταγωνιστικό ρόλο, του ΚΚΕ. Είναι αξιοσημείωτο ότι παρά τις εκκλήσεις και τις προσκλήσεις του ΚΚΕ, δεν προσέρχονται στις συνομιλίες ούτε αναλαμβάνουν κάποια πρωτοβουλία διαπραγμάτευσης κόμματα όπως, οι Φιλελεύθεροι του Θεμιστοκλή Σοφούλη, οι Ελεύθεροι Δημοκράτες του Γιώργου Καφαντάρη ή το Δημοκρατικό Κόμμα του Γεώργιου Παπανδρέου.

Το μικρό αυτό σημείωμα δεν διεκδικεί δάφνες ιστορικής πληρότητας, είναι περισσότερο ένας μικρός φόρος τιμής στη συμπλήρωση των 70 ετών. Θα ήταν όμως ελλιπές, αν δεν αναφέρονταν ονομαστικά οι τέσσερις ιδρυτές του Μετώπου καθώς και ο γραμματέας του, ο προερχόμενος από το ΚΚΕ, Θανάσης Χατζής, συγγραφέας και της πολύτομης ιστορικής μαρτυρίας «Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε» [εκδόσεις Παπαζήσης]. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η παρουσία την πρώτη εκείνη νύχτα της υπογραφής της ιδρυτικής διακήρυξης, τουλάχιστον δύο εκ των συνιδρυτών, του Τσιριμώκου και του Χωμενίδη, αμφισβητείται. Εμείς, πάντως, θα ακολουθήσουμε την επικρατούσα άποψη και τις σχετικές μαρτυρίες. 

Λευτέρης Αποστόλου [ΚΚΕ]
Με εξαιρετική προσωπική μόρφωση, στο πεδίο της πολιτικής φιλοσοφίας, αυτοδίδακτος γερμανικών, γαλλικών και ρωσικών, από τα ηγετικά στελέχη στα χρόνια του Μεσοπολέμου της ΟΚΝΕ [μετέπειτα ΚΝΕ] φυλακίστηκε και εξορίστηκε από την μεταξική δικτατορία και από τους Γερμανούς. Σε ένα από τα σύντομα διαλείμματα ελευθερίας, και έπειτα από αλλεπάλληλες αποδράσεις, ανέλαβε να οργανώσει τις διαδοχικές συναντήσεις, του καλοκαιριού του 1941, που οδήγησαν στην ίδρυση του ΕΑΜ. Έναν μήνα μετά την ίδρυση, συνελήφθη ξανά, δραπέτευσε και στελέχωσε τις γραμμές του ΕΑΜ ως απλός μαχητής. Πολέμησε στον Εμφύλιο, διέφυγε στη Ρουμανία, όπου διαφώνησε με την ηγεσία του ΚΚΕ και φυλακίστηκε για περίπου τρεις μήνες. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1974, συντάχθηκε με το ΚΚΕ Εσωτερικού και πέθανε ήσυχα τον Δεκέμβριο του 1981, στο Γηροκομείο Αθηνών.

Χρήστος Χωμενίδης [Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας]
Δικηγόρος από την Πάτρα, με σπουδές στην Ελλάδα και το εξωτερικό [Γερμανία, Γαλλία]. Αναλαμβάνει εκδότης πολλών εντύπων στο Σοσιαλιστικό Κόμμα και στο ΕΑΜ. Το 1944, τοποθετείται Πρόεδρος της Διοικητικής Περιφέρειας ΕΑΜ Πελοποννήσου και εκλέγεται εθνοσύμβουλος στην Συνέλευση των Κορυσχάδων Ευρυτανίας. Τον Μάιο του ίδιου έτους, συλλαμβάνεται, έπειτα από προδοσία, από τους Γερμανούς και τα Τάγματα Ασφαλείας και εκτελείται διά απαγχονισμού στα Ψηλά Αλώνια της Πάτρας.
 

Ηλίας Τσιριμώκος [Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας]
Δικηγόρος, με σπουδές στην Ελλάδα και τη Γαλλία, γόνος οικογένειας πολιτικών των Φιλελευθέρων, ακολουθεί την οικογενειακή παράδοση. Διαφωνεί με τον Σοφούλη στο ζήτημα της ενεργού συμμετοχής στην Αντίσταση, ιδρύει την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας και συμμετέχει στο ΕΑΜ πάντα από θέσεις ευθύνης. Εκπροσωπεί το ΕΑΜ σε όλες τις συνομιλίες με τα αστικά κόμματα και στο Λίβανο. Μέλος της Κυβέρνησης του Βουνού και της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Αμφιλεγόμενος ο ρόλος του στις συνομιλίες και στη σύνταξη της Συμφωνίας της Βάρκιζας, που ακολουθεί τον αιματηρό Δεκέμβρη του 1944. Μετά τη Βάρκιζα, αποχωρεί από το ΕΑΜ. Βουλευτής με τη Δημοκρατική Παράταξη τη δεκαετία του 1950, βουλευτής και υπουργός με την Ένωση Κέντρου. Με το προσωνύμιο "Κατεψυγμένος", που του προσέδωσαν σκωπτικά οι διαμαρτυρόμενες λαϊκές μάζες, αποδέχεται να συγκροτήσει, ως "Πρωθυπουργός" την δεύτερη κυβέρνηση αποστατών βουλευτών της Ένωσης Κέντρου το καλοκαίρι του 1965. Πεθαίνει από ανίατη ασθένεια το 1968.  

Απόστολος Βογιατζής [Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας] Δικηγόρος, από τους πρωτοπόρους του αγροτικού – συνεταιριστικού κινήματος στην Ελλάδα. Υπήρξε από τους εμπνευστές της συγκρότησης του Παλλαϊκού Μετώπου , τη σύμπραξη δηλαδή σοσιαλιστικών και αγροτικών δυνάμεων με το ΚΚΕ, τη δεκαετία του 1930. Εκπροσώπησε το Αγροτικό Κόμμα και στις συνομιλίες για την ίδρυση του ΕΑΜ και στην υπογραφή της ιδρυτικής διακήρυξης. Μεταπολεμικά, συντάχθηκε αρχικώς,  με το Λαϊκό Κόμμα, κάνοντας πολιτική στροφή 180 μοιρών. Τη δεκαετία του 1950 μετεκπαιδεύεται στις ΗΠΑ, σε θέματα συνεταιριστικής οργάνωσης και εργατικής νομοθεσίας με χρηματοδότηση της αμερικανικής πρεσβείας. Με την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών, πραγματοποιεί περιοδείες προπαγανδίζοντας την ‘’ιδεολογία της 21ης Απριλίου’’ και το 1968 αναλαμβάνει ‘’υπουργός Εργασίας’’ του δικτάτορα, Γεώργιου Παπαδόπουλου. Διετέλεσε και μέλος της περιβόητης Συμβουλευτικής Επιτροπής Κατάρτισης Νομοθετικών Διαταγμάτων.

ΔΕΙΤΕ

• Ανακοίνωση ΚΚΕ για τα 70 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ
• Ανακοίνωση ΚΠΕ του ΣΥΝ για τα 70χρονα του ΕΑΜ