Ο γιατρός του εχθρού μου είναι εχθρός μου

© Nicole Tung

Τι κοινό έχουν η Συριακή Εθνική Συμμαχία, μία ξένη ομάδα τζιχάντ, ένα κράτος του Κόλπου και οι κυβερνήσεις του Ιράν και των ΗΠΑ; Όλοι αυτοί παρέχουν σε κάποιο βαθμό “ανθρωπιστική” βοήθεια στη μαχόμενη πλευρά της επιλογής τους, αλλά κανείς δεν έχει καταφέρει να περιορίσει τον τεράστιο πόνο ή να διασφαλίσει ότι η βοήθειά τους φτάνει τους πιο ευάλωτους κατοίκους. Αυτός δεν είναι ένας απλός πόλεμος, και δεν υπάρχουν απλές λύσεις παροχής βοήθειας, αλλά και η υπάρχουσα κατάσταση δεν μπορεί να αποτελεί επιλογή.



Η πολιτική συνθετότητα  της κρίσης καθρεφτίζεται στην ανθρωπιστική ανταπόκριση.
Το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειας στη Συρία θεωρείται ότι υποστηρίζει τη μία ή την άλλη πλευρά. Είναι εντελώς αδύνατο η βοήθεια να περάσει από πολλαπλά μέτωπα στο βαθμό που απαιτείται για να ανταποκριθεί στις τεράστιες ανάγκες. Αυτή τη στιγμή οι ανθρωπιστικές οργανώσεις περνούν τα σύνορα παράνομα σε περιοχές που ελέγχονται από την αντιπολίτευση και καταφέρνουν να παραδίνουν βοήθεια με την υποστήριξη των δικτύων της αντιπολίτευσης.
Αυτό είναι δύσκολο γιατί αυτός που προσφέρει βοήθεια βάφεται με το χρώμα της πολιτικής αλληλεγγύης προς τη μία ή την άλλη πλευρά και έτσι η αμεροληψία της βοήθειας αμφισβητείται. Προσπαθώντας να περάσεις τα μέτωπα αυτού του πολέμου χωρίς την αποδοχή όλων των πλευρών σημαίνει ότι μπορεί να σου αρνηθούν την πρόσβαση σε κάποιο σημείο ελέγχου λέγοντάς σου ότι βοηθάς τον “εχθρό” ή κινδυνεύεις να βρεθείς εν μέσω βομβαρδισμών και ελεύθερων σκοπευτών. Αλλά για να μπορεί η βοήθεια να φτάσει σε μέρη όπως η Χομς, η Ντεράα και τα προάστια της Δαμασκού, θα πρέπει να καταφέρει  να περάσει τα μέτωπα.
Εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις σε τρόφιμα, καύσιμα, κατάλυμα και καθαρό νερό. Ολόκληρες κοινότητες ζουν κάτω από απερίγραπτο φόβο, υπό πολιορκία και εν μέσω συνεχών βομβαρδισμών. Πρόσφατα έχουν αναφερθεί επιδημίες τυφοειδή πυρετού και λεϊσμανίασης σε περιοχές που ελέγχονται από την αντιπολίτευση. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (MSF) κατάφεραν μόνο να δωρίσουν ιατρικό εξοπλισμό, καθώς λόγω των έντονων συγκρούσεων οι ιατρικές μας ομάδες δεν μπορούσαν να φτάσουν σε αυτές τις περιοχές.
Η καταστροφή των δομών υγείας έχει αφήσει μεγάλο κενό στις ιατρικές υπηρεσίες. Από την αρχή των συγκρούσεων, η άρνηση της παροχής ιατρικής φροντίδας και η στοχοποίηση των ιατρικών δομών και του προσωπικού αποτέλεσαν πάγια τακτική του πολέμου.  Σε πολλές περιοχές υπάρχουν μόνο αυτοσχέδια νοσοκομεία, τα περισσότερα από τα οποία αποτελούν πρόχειρες μετατροπές, από τραπέζια κουζίνας μέχρι υπόγεια σπιτιών. Οι υγειονομικοί έφυγαν από τις περιοχές που πλήττονται από τις συγκρούσεις. Είδα με τα ίδια μου τα μάτια έναν οικοδόμο να προσπαθεί να χειρουργήσει. Κάποια από αυτά τα πρόχειρα νοσοκομεία δίνουν προτεραιότητα στην περίθαλψη των μαχητών αφήνοντας ένα κενό στην παροχή ιατρικής περίθαλψης για τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Το σύστημα δημόσιας υγείας βρίσκεται κάτω από τεράστια πίεση, Οι διεθνείς κυρώσεις έχουν παγώσει όλα τα οικονομικά περιουσιακά στοιχεία και της συναλλαγές, καθιστώντας αδύνατο για την κυβέρνηση να αγοράσει ιατρικό εξοπλισμό από το εξωτερικό. Η Συρία παρήγαγε στο παρελθόν ως επί το πλείστον το δικό της ιατροφαρμακευτικό υλικό, αλλά τώρα τα περισσότερα εργοστάσια έχουν καταστραφεί. Σε μία πρόσφατη επίσκεψη στη Δαμασκό είδα ότι οι δομές υγείας αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις σε ιατροφαρμακευτικό υλικό.
Χωρίς άδεια από την κυβέρνηση για να εργαστούν μέσα στη χώρα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα  έχουν παρόλα αυτά δημιουργήσει τρία νοσοκομεία στα βόρεια της χώρας, ενώ συνεχίζουν να στέλνουν, μερικές φορές και να βάζουν παράνομα μέσα στη χώρα, ιατροφαρμακευτικό υλικό σε περιοχές που ελέγχονται και από την κυβέρνηση αλλά και από την αντιπολίτευση. Αυτός δεν είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για εμάς να ανταποκριθούμε στις τεράστιες ανάγκες σε όλη τη χώρα. Η ανταπόκρισή μας είναι σταγόνα στον ωκεανό.
Η πόλωση της παροχής βοήθειας διαιωνίζεται από όλες τις πλευρές. Οι δυνάμεις της Δύσης και των γειτονικών χωρών ενδιαφέρονται να παρέχουν βοήθεια με κίνητρο την πολιτική αλληλεγγύη. Τα Ηνωμένα Έθνη μπορούν μόνο να διοχετεύσουν βοήθεια δια μέσω της Δαμασκού και εξαρτώνται από ένα όχι και πολύ πιθανό ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας για την παροχή βοήθειας από τα σύνορα χωρίς τη συμφωνία της κυβέρνησης. Οι πιο δραστήριοι πάροχοι βοήθειας σήμερα στη Συρία είναι τα δίκτυα της διασποράς και οι ίδιες οι τοπικές κοινότητες, που αποτελούν και τα δίκτυα που επέτρεψαν στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα να αναπτύξουν τις ανθρωπιστικές τους δραστηριότητες τα τελευταία δύο χρόνια.
Αναλογιζόμενοι τον τρόπο με τον οποίο παρέχεται η βοήθεια στη Συρία σήμερα, οι αντιμαχόμενες πλευρές και οι κοινότητες έχουν λόγους να είναι σκεπτικές για τη βοήθεια που παρέχεται από περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των αντιπάλων τους. Η πραγματικότητα αυτή οφείλεται στην άρνηση να δώσει η Δαμασκός πρόσβαση στις ανεξάρτητες οργανώσεις,  κάτι που με τη σειρά του επιτρέπει σε όσους έχουν γεωπολιτική ατζέντα ως πάροχοι βοήθειας να κρύβονται πίσω από την δικαιολογία ότι δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να εισέλθουν στη Συρία παρανόμως.
Η Δαμασκός κρατάει το κλειδί για να σταματήσει η παράλυση της ανθρωπιστικής βοήθειας επιτρέποντας την ελεύθερη διακίνηση ανεξάρτητης βοήθειας. Χρειάζεται επειγόντως να γίνει μία διαπραγμάτευση και συμφωνία ανάμεσα σε όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές για να επιτραπεί η παροχή της τόσο αναγκαία βοήθειας με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, μέσα από τα μέτωπα πολέμου και τα σύνορα.  Είναι απαραίτητη μία συντονισμένη διπλωματική προσπάθεια για να διασφαλίσει ότι μία τέτοια συμφωνία θα γίνει άμεσα. Χωρίς αυτήν, η βοήθεια δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη από την γεωπολιτική πολυπλοκότητα που μαστίζει αυτή την κρίση και παρεμποδίζει την παροχή βοήθειας. Ενώ περιμένουμε να αρθεί το αδιέξοδο, η βοήθεια πρέπει να επεκταθεί άμεσα όπου είναι δυνατό, ακόμα και χωρίς τη συμφωνία όλων των αντιμαχόμενων πλευρών και όσο ατελής μπορεί να είναι αυτή η λύση. Καθώς η βία στη Συρία συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς, η αποτυχία της παροχής βοήθειας γίνεται όλο και πιο απαράδεκτη.
Από τον Τζόναθαν Ουίταλ, επικεφαλής ανθρωπιστικής ανάλυσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Μετάφραση, επιμέλεια Τζούλια Κουράφα