Απ' την πρώτη συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα στο διαδίκτυο το 2008 έως την πρόσφατη του 2015

 || απ' τις κοινότητες στη μοναξιά των avatar ||

Ήδη έχουν γραφτεί μια σειρά από κείμενα σχετικά με τη διαδικτυακή συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα που έγινε την Τετάρτη 14 Ιανουαρίου του 2015. Κάποια μάλιστα από αυτά, γράφτηκαν από μέλη της ομάδας που συμμετείχε ενεργά στη συνέντευξη αυτή είτε οργανώνοντάς την (όπως τα κείμενα των Μιχάλη Παναγιωτάκη και Ματθαίου Τσιμιτάκη), είτε βοηθώντας στην ομαδοποίηση και την επιλογή των ερωτήσεων (όπως τα κείμενο της Sotomi και του Στράτου Σαφιολέα), εξασφαλίζοντας έτσι τη σοβαρότητα του εγχειρήματος. Επίσης ενδιαφέροντα στοιχεία για το πως οργανώθηκε η συνέντευξη αυτή, μπορεί κανείς να βρει και στη σελίδα της καμπάνιας του Σύριζα εδώ

Η δημόσια συζήτηση/συνέντευξη ήταν προφανώς επιτυχημένη. Χιλιάδες πολίτες κατάφεραν να έρθουν σε μια σχετικά "αδιαμεσολάβητη" επαφή με τον μέλλοντα πρωθυπουργό της χώρας, να θέσουν τα ερωτήματά τους και να λάβουν απαντήσεις. Ίσως και μόνο η ακύρωση της εξαγγελθείσας μέσω διαρροών, διαδικτυακής συνέντευξης Σαμαρά θα αρκούσε για να επιβεβαιώσει την επιτυχία της συνέντευξης Τσίπρα. Αλλά και η κλειστή διαδικασία μέσω της οποίας Το Ποτάμι προσπάθησε να συγκεντρώσει ερωτήσεις (οι ερωτήσεις ελέγχονταν εν κρυπτώ χωρίς οι πολίτες να μπορούν να τις δουν δημόσια και μετά μεταφέρονταν "με ασφάλεια" στον κ. Θεοδωράκη) ή η παροιμιώδης αποτυχία άλλων hashtag όπως το #askvenizelos που απεβίωσαν πριν ενηλικιωθούν, συνηγορούν σε αυτό το συμπέρασμα.

Παρακάμπτω τα κείμενα που δημοσιεύτηκαν σε συμβατικά μέσα και δεν έχουν να προσθέσουν τίποτε περισσότερο από τα αναμενόμενα: λίγο σνομπάρισμα λόγω αδυναμίας να κατανοηθούν οι έννοιες “Νέα Μέσα” και “διαδίκτυο” και ολίγη από πολιτική σπέκουλα.*

Για όσους όμως δραστηριοποιούμαστε στο διαδίκτυο ως πολίτες, δημοσιογράφοι, επιστήμονες ή επαγγελματίες της επικοινωνίας υπάρχουν μια σειρά από επισημάνσεις που ίσως φανούν χρήσιμες ώστε να προχωρήσει η συζήτηση για το μέλλον του διαδικτύου ή καλύτερα το μέλλον μας στο διαδίκτυο.

Τι να σου κάνει και το διαδίκτυο, όταν έξω βρέχει πείνα;

Καταρχάς συγκρίνοντας τη συνέντευξη που έδωσε ο Αλέξης Τσίπρας σε bloggers και ενασχολούμενους με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης 7 χρόνια πριν, τον Ιανουάριο του 2008, το πρώτο που μπορούμε να επισημάνουμε είναι η σημαντική διαφοροποίηση της ιντερνετικής δημόσιας σφαίρας “του τότε” και “του τώρα”.

Η ραγδαία ποσοτική αύξηση των χρηστών του twitter, προφανώς συμβάλει κι αυτή με τον τρόπο της. Αν δει κανείς πόσους followers συγκεντρώνουν τα “διάσημα accounts” τραγουδιστών, ηθοποιών ή τηλεαστέρων, αντιλαμβάνεται την αλλαγή της συνολικής εικόνας του Μέσου και την “τηλεοπτικοποίησή του”. Δεν αρκεί βέβαια “το πλήθος” για να απαντήσει τα πάντα σε ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης όπου οι ομαδοποιήσεις και οι συγκροτήσεις κοινοτήτων πραγματοποιούνται με άλλα κριτήρια. Σα να λέμε, “μπορεί χιλιάδες να ακολουθούν τον Σάκη Ρουβά, εγώ όμως δεν ακολουθώ τον Σάκη Ρουβά”, άρα... Αισθάνομαι μέλος μιας άλλης παρέας, αναφέρομαι σε μια άλλη κοινότητα ή και δημιουργώ μια άλλη συλλογικότητα. Έχω ένα δικό μου, παράλληλο σύμπαν, μέσα στο παράλληλο σύμπαν του διαδικτύου.

Η μεταπήδηση από τα blogs στο facebook και το twitter, σήμανε σε μεγάλο βαθμό και την μετεξέλιξη των κοινοτήτων που συγκροτούνταν γύρω από την “άποψη” και την πολιτική σκέψη (τον λόγο που προϋποθέτει μια έννοια ανάλυσης και λογικών συνεπαγωγών), σε κοινότητες που συγκροτούνται γύρω από την “κατάθεση θέσης”. Στο twitter ιδιαίτερα, λόγω του περιορισμού των 140 χαρακτήρων, αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές. Η αίσθηση άλλωστε που έχουν πολλοί από εμάς που δραστηριοποιούμαστε στο twitter, είναι ότι ιδιαίτερα τα τελευταία δύο χρόνια, το “ψόφος” ως πολιτική δήλωση περισσεύει και η χρησιμοποίηση του Μέσου ως εργαλείου παραγωγής ενός δημιουργικού πολιτικού λόγου μειώνεται.

Προφανώς, δεν είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυτά που δημιουργούν τον ποιότητα του δημόσιου λόγου, αλλά ο ευρύτερος κοινωνικός περίγυρος, η οικονομική και κοινωνική κατάσταση αυτή που καταρχήν οδηγεί και στην αλλαγή του όποιου μέσου επικοινωνίας και του τρόπου έκφρασης μέσω αυτού. Μ' άλλα λόγια, λογικό είναι: όσο η φτώχεια, η δυστυχία κι η απόγνωση αυξάνονται, αντιστοίχως αυξάνονται οι εξορκισμοί και οι ύβρεις, ενώ η νηφάλια πολιτική προσέγγιση και η συζήτηση τείνουν να αφανιστούν.

Παρόλα αυτά, οι ανά καιρούς “πρωτοπορίες” που αναπτύσσονται σε μια κοινωνία, προφανώς και οι εικονικές του διαδικτύου, μπορούν με τη σειρά τους να επιστρέψουν προς την κοινωνία ανάσες αισιοδοξίας.

“Η επανάσταση του διαδικτύου” και “η αντεπανάσταση” των συμβατικών Μέσων



Όσοι παρακολουθούσαν την άνθιση των blogs τα προηγούμενα χρόνια, αντιλαμβάνονται καλά τη σκοπιμότητα της παραπάνω παρατήρησης. Τα blogs δεν αποτέλεσαν ποτέ τον “μέσο όρο” του επιπέδου του δημόσιου λόγου. Υπήρξαν όμως ο αυστηρός κριτής του και η εναλλακτική αισιόδοξη πρόταση απέναντι στον αγοραίο τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό λόγο. Τα συμβατικά Μέσα γνώριζαν, ακόμη κι αν σχεδόν ποτέ δεν το ομολόγησαν, τη φτώχεια τους απέναντι σε όσα δημιουργούσε η ίδια η κοινωνία μέσω των blogs ή των διαδικτυακών κοινοτήτων χωρίς η έννοια της “εργασίας” ή του κέρδους να εμπεριέχεται στην κοινωνική αυτή παραγωγή.

Έτσι, ακόμη κι αν δεν μπούμε στον κόπο να μιλήσουμε για το πλέον διαβρωμένο Μέσο την τηλεόραση, οι εφημερίδες και τα ραδιόφωνα, ένιωσαν την πίεση όσων κατέθεταν πανέμορφα κείμενα στα blogs ή έκαναν ραδιοφωνικές εκπομπές σε web radios. Απέναντί τους, η ένδεια της ποιότητας των κειμένων των επαγγελματιών δημοσιογράφων υπήρξε εκκωφαντική, και οι ραδιοφωνικές εκπομπές των επαγγελματιών του ραδιοφώνου που μετέφεραν εντολές των δισκογραφικών ή των διαφημιστικών εταιρειών, απλά μουγκές.

Αν στον προβληματισμό μας προσθέσουμε και την παραγωγενούς ειδησεογραφίας από τους πολίτες, έστω και στο “χαμηλό δημοσιογραφικά επίπεδο” του αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων που τουιτάρει ειδήσεις προς ενημέρωση της κοινωνίας, η χρηστική αξία των “διαδικτυακών κοινοτήτων” υπήρξε μυθική: Από το Δεκέμβρη του '08 μέχρι τις μεγάλες κινητοποιήσεις του 2011 και του 2012, η κοινωνία τροφοδοτήθηκε με χιλιάδες ντοκουμέντα που αλλιώς θα παρέμεναν κρυφά μέσω ενός συστήματος συστημικής διαπλοκής και κακώς εννοούμενου “δημοσιογραφικού καθωσπρεπισμού”.

Αν τώρα, φτάσουμε να μιλήσουμε και για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως μοχλούς παραγωγής κοινωνικών γεγονότων, κινητοποιήσεων, διαδηλώσεων και πρωτοβουλιών αλληλεγγύης, απ' την Αραβική Άνοιξη μέχρι τη συλλογή τροφίμων για τους άστεγους στην Ελλάδα, η εικόνα μας θα γίνει ακόμη πιο καθαρή. Κι αν προσθέσουμε στον προβληματισμό μας και προσπάθειες με χαρακτηριστικά παγκόσμιας καινοτομίας, όπως αυτή του #rbnews που λειτούργησε με άτυπο αλλά δημοσιευμένο κώδικα δεοντολογίας, θα αρχίσουμε να προσδίδουμε και πραγματικό περιεχόμενο σε έννοιες αλλιώς αφηρημένες και υπερφίαλες όπως η “επανάσταση του διαδικτύου”.

Απ΄τη “blog-όσφαιρα” του '08, στη “socialmedi-όσφαιρα” του '15

backstage του 2008

Επιστρέφοντας τώρα στο #asktsipras, σε ένα δημόσιο πολιτικό γεγονός που ενώ παράχθηκε στο διαδίκτυο επηρέασε όλη τη δημόσια σφαίρα, μπορούμε να επισημάνουμε κάποιες διακριτές διαφορές συγκρίνοντας τη συνέντευξη του '08 με αυτήν που έγινε πριν από ένα δεκαπενθήμερο.

Στη διαδικτυακή συνέντευξη του 08, η ποιότητα της αντιπαράθεσης ήταν διαφορετική (μπορεί κανείς να ρίξει μια ματιά στο διάλογο και τις αψιμαχίες της εποχής εδώ ). Επίσης, η φόρμα της συνέντευξης ήταν διαφορετική: bloggers όριζαν μόνοι τους, μέσω ανοικτής διαβούλευσης ποιο θα είναι το πλαίσιο της συζήτησης καθώς και τη διαδικασία υποβολής και απάντησης των ερωτήσεων, ενώ υπήρξε αρκετό ένα ανοικτό κάλεσμα για να ξεκινήσει η διαδικασία.

Επτά χρόνια μετά, η μπλογκόσφαιρα ή η “σοσιαλμιντιόσφαιρα”, δεν κατάφερε αν συγκροτηθεί “σε κάτι” που θα οργάνωνε ένα συλλογικό διαδικτυακό γεγονός καθώς η χώρα βάδιζε στις πιο κρίσιμες εκλογές της μεταπολίτευσης. Ήταν μια εφημερίδα, ένα συμβατικό μέσο δηλαδή, αυτό που δημιούργησε το γεγονός που αφορούσε τους πολίτες που δραστηριοποιούνται στο twitter.

Το ότι η συγκεκριμένη εφημερίδα κατάφερε να αναγνώσει και να σεβαστεί τις ανοικτές διαδικασίες μέσω των οποίων λειτουργεί “το σκεπτόμενο διαδίκτυο” (πχ. ο σεβασμός της ψευδωνυμίας, η ανοικτή-δημόσια διαδικασία κατάθεσης των ερωτήσεων κ.α.), είναι προφανώς προς τιμή της. Και σημαίνει πολλά για τη σχέση "της ιστορικής εφημερίδας της αριστεράς" με το “σκεπτόμενο διαδίκτυο”, αλλά και για τη σχέση της αριστεράς με τους ενεργούς στο διαδίκτυο πολίτες. Δεν αλλάζει όμως το συμπέρασμα: “το διαδίκτυο”, οι κοινότητες των πολιτών που δραστηριοποιούνται σε αυτό, δεν κατάφεραν να οργανώσουν μόνες τους κάτι ουσιαστικό, να κάνουν έστω ένα ακόμη βήμα επάνω στην πεπατημένη του 2008.

Τη δε επιστροφή σε δρόμους λιγότερο καινοτόμους και στις “παραδοσιακές δημοσιογραφικές πρακτικές”, σηματοδοτεί και το ότι οι “διοργανωτές” της διαδικασίας του '08 (ανάμεσά τους οι arxediamedia, politikoblog, metablogging, reality-tape,vrypan, δίκτυο indy, oneiros, allufunmarx, οικολόγιο, δεμασάμερε , Αθήναιου Βορβορυγμοί και pestaola)  χαρακτηρίζονταν περισσότερο από την ιδιότητα του ενεργού πολίτη. Ενώ αυτοί του '15, τόσο οι διοργανωτές, όσο και οι πολίτες που αποτέλεσαν την ομάδα διαχείρισης των ερωτήσεων, χαρακτηρίζονταν περισσότερο από την ιδιότητα του δημοσιογράφου ή έστω του ενεργού πολίτη που λόγω της διαδικασίας προτάσσει το δημοσιογραφικό του κριτήριο.

Η αριστερά κι η μοναξιά του avatar

Βλέποντας κανείς και τα αναλυτικά στοιχεία που επεξεργάστηκε ο @mpatman για χάρη του rbdata και του rbnews, μπορεί να κάνει ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις. Στις 14/1/2015 από τις 6μμ έως τις 9 και μισή, είχαμε συνολικά 29.906 tweets με hashtag #askTsipras (17.441 από αυτά ήταν RTs και 12.465 original). Συνολικά με ερωτήσεις συμμετείχαν 5628 accounts (με Tweets ή RTs), ενώ από αυτά τα 1772 κάνανε μόνο RTs.

H παγκόσμια κατάταξη των tweet με hashtag #askTsipras
μέχρι το πρωί της 16ης Ιανουαρίου
(πηγή Syriza)

Το top 20 των account 
που συμμετείχαν 
με τα περισσότερα tweet
(πηγή @mpatman   /   rbdata)

Ο γράφος της λέξης Tsipras στο twitter στις 14 & /1/2015.
 Μέρος του αποτελούν και τα tweet με το επίμαχο hashatag

Aν παρατηρήσει κανείς τα παραπάνω στοιχεία, σε συνδυασμό μάλιστα με τον γράφο που δείχνει αναλυτικά τις "διασυνδέσεις" μεταξύ των accounts, θα διακρίνει αφενός μεγάλο όγκο "μη συριζαικών" avatar να συμμετέχουν στη συζήτηση, πολλά από αυτά προφανώς με διάθεση τρολαρίσματος. Τώρα το πόσο ένα τρολάρισμα μπορεί να είναι απλά χαριτωμένο και ευχάριστο ή ένας ενοχλητικός θόρυβος, είναι μια άλλη συζήτηση. Έτσι κι αλλιώς, τα ποσοτικά στοιχεία δεν επαρκούν. Αν θελήσει κανείς να αναγνώσει και την ποιότητα του διαλόγου, θα πρέπει να ανατρέξει τουλάχιστον εμπειρικά στην ανθρωπογεωγραφία του ελληνικού twitter.

Ίσως να άξιζε λοιπόν να ξεκινήσει μια κουβέντα για την συγκρότηση της ταυτότητας του avatar και την ψυχοσύνθεσή του. Ίσως και για την ταυτότητα του ίδιου του αριστερού πολίτη που δραστηριοποιείται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αισθάνεται άραγε τον εαυτό του περισσότερο ως μια διαδικτυακή περσόνα, μια "φίρμα" που λειτουργεί ανταγωνιστικά με τις διπλανές του "φίρμες", τα διπλανά του άβαταρ, έναν μικρό Νίκο Χατζηνικολάου που αντί τηλεθέασης αναζητά followers, rt και fav; Ή ως πολίτη-μέλος μιας κοινότητας που αναζητά ευκαιρίες να συμμετάσχει και να εκφράσει τη γνώμη του στη δημόσια σφαίρα; Και, πολύ περισσότερο, ως πολίτη που μαζί με άλλους πολίτες παράγει δημόσια γεγονότα που φέρνουν μια άλλη, νέα οπτική και νέα ποιότητα στο δημόσιο λόγο.

Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει η προσέγγιση του θέματος αν, κάτω από αυτό το πρίσμα, αναλογιστεί κανείς τη στάση των twitter accounts που είναι γνωστά ως φίλοι ή μέλη του Σύριζα όταν μέλη της ομάδας διαχείρισης των ερωτήσεων του #askTsipras (πολίτες δηλαδή που αν και έχουν άλλη πολιτική τοποθέτηση από αυτήν “του Συριζαίου” και προσδώσανε αξιοπιστία στο εγχείρημα με τη συμμετοχή τους), βρέθηκαν να διώκονται στο twitter ακόμη και από τον λογαριασμό του κ. Μουρούτη, χωρίς πρακτικά οι φίλοι και τα μέλη του Σύριζα στο twitter να μπαίνουν στον κόπο να τους υπερασπιστούν. Το έκαναν βέβαια, άλλοι πολίτες...

εικόνες από τις επιθέσεις του κ. Μουρούτη
χωρίς link βέβαια μιας και τα επίμαχα tweet
 δείχνουν να έχουν σβηστεί εκ των υστέρων
από τον πολιτικό άνδρα....

Σαν μια ιδιόμορφη εκδοχή του ανταγωνισμού ανάμεσα στα avatar, να υπερτερεί έναντι ακόμη και του πολιτικού οφέλους ενός κόμματος που βρίσκεται 10 ημέρες πριν τις εκλογές... ακόμη και για τους ψηφοφόρους και τα μέλη αυτού του κόμματος.

Αν είναι έτσι, προφανώς αυτή "η μοναξιά του avatar" θα υπερτερεί και του όποιου "ευρύτερου κοινωνικού συμφέροντος", της όποιας σοβαρής κριτικής, του όποιου νηφάλιου πολιτικού λόγου, φυσικά και του όποιου κοινού οράματος ή ονείρου.

Αν σκεφτούμε αισιόδοξα, μετά τις πρόσφατες εκλογές η κατάσταση στη χώρα ολοένα και θα πηγαίνει προς το καλύτερο. Κι αν αυτό συμβεί, θα έχουμε μια καλή αφορμή να μετρήσουμε και το δόκιμο των παραπάνω υποκειμενικών κρίσεων. 

Αρκεί δηλαδή η βελτίωση του γενικότερου πολιτικού και κοινωνικού περίγυρου ώστε να διαμορφωθεί ένας "καλύτερος λόγος" στο ελληνικό διαδίκτυο ή οι ιδιομορφίες της “εικονικής ζωής”, της virtual περσόνας και της digital μοναξιάς θα αποτελούν εσαεί αξεπέραστες συνιστώσες του; 

 Είμαστε άραγε όλοι μας εγκλωβισμένοι μέσα σε μια τηλεόραση που την ονομάσαμε “κοινωνικά δίκτυα” για να νιώσουμε μοντέρνοι; Βγήκαμε τέλος πάντων στο διαδίκτυο για να αποφύγουμε τον Γιάννη Πρετεντέρη και να δημιουργήσουμε κάτι που τον ξεπερνάει ή για να γνωρίσουμε κι εμείς λίγη από τη δόξα του;

-----------------------------------------------------

*Ένα κείμενο-μνημείο που συμπυκνώνει την ανοησία του να εκφράζει κανείς γνώμη χωρίς να γνωρίζει την αλφαβήτα του μέσου, είναι και αυτό στο protagon όπου όχι μόνο δεν αναγνωρίζεται καν το τρόιλινγκ του adiasistou ως τέτοιο, αλλά αγνοείται και η αντίστοιχη απάντηση του account @atsipras. Αγέρωχος εκάλπασε ο κ. Δοξιάδης στα λιβάδια των πολιτικών συμπερασμάτων και τους λόγκους των κρίσεων, αποκεφαλίζοντας τα ακέφαλα πτώματα των αναγνωστών του που του έδωκαν συγχαρητήρια για την τόλμη του.

**Περί του "εγώ" του "εμείς" και του "εγμείς", αν έχεις το κουράγιο, διάβασε κι ένα ακόμη κείμενο εδώ.

*** Το πόνημα αφιερώνεται στους @YBoyio @doleross @galaxyarchis @Jaquoutopie @srtatosathens @sotomi που αποδέχτηκαν με χαρά, χωρίς κόμπλεξ και ταμπού, την πρόσκληση να δημιουργήσουμε μια πραγματικά ανοικτή συνέντευξη της προκοπής και αποτέλεσαν τελικά την "ομάδα ταξινόμησης των ερωτήσεων" στο #askTsipras τραβώντας τα πάνδεινα απ' τις λυσσασμένες ορδές των άβαταρ. Φυσικά και στον Μιχάλη και τον Ματθαίο που με άφησαν να κάνω του κεφαλιού μου και στην εφημερίδα Αυγή που μας εμπιστεύτηκε.